Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1976, Side 49

Náttúrufræðingurinn - 1976, Side 49
un á lyfjunum, heldur en af hinni lif- andi jurt. En svo er með ýmsar jurtir og lyf. Enn ein varasöm garðjurt er bjarn- arkló, eða risahvönn öðru nafni. Þessi jurt er ræktuð til skrauts, verður 2—3 metrar á hæð og ber stóra hvíta blóm- sveipi. Er þetta ein hin mikilfengleg- asta skrautjurt í blómi. En galli fylgir gjöf Njarðar. Ef kornið er við jurtina getur það valdið klæjandi útbrotum og bólgu í húðinni. Mest er hættan ef komið er við sár, t.d. á brotnum stöngli eða grein. Veit ég dæmi um jjað hér á landi. Reykvíkingar geta séð bjarnarkló í Hljómskálagarðinum og Akureyringar í Lystigarðinum. Gcitatoppar (geitblöðungar — Loni- cera) eru víða ræktaðir í görðum. Ber sumra þeirra eru eitruð og mega ekki lenda í munni eða maga. Venjið börn af því að sjúga eða naga jurtir, sem ekki eru ætlaðar til matar. Tré og runnar Tvö eitruð tré (eða runnar) eru ræktuð hér í görðum þ.e. gullregn og töfratré. Er gullregnið mun algeng- ara. Gullregn (Laburnum) er ertu- blómaættar og eru blöð jress þrífingr- uð líkt og á smára, en þó miklu stærri og langstilkuð. Gullregn er að- allega ræktað vegna blómanna en þau sitja mörg sarnan í löngum klösum og eru hinir fagurgulu löngu hang- andi blómskúfar mjög skrautlegir. Blómgað gullregn lýsir álengdar. Allt tréð er eitrað, en hcettulegastir eru aldinbelgirnir og frcein (smábaunirn- ar) í þeim. Eitrið í gullregninu er hið mjög sterka alkaloid cytisin og er mest af því í fræjunum — um 3%, en í þurrkuðum blöðum aðeins 0,3%. Erlendis hafa börn alloft veikst hættu- lega af því að eta aldinbelgi og fræ gullregnsins. Þau halda kannski að þetta sé álíka og ertu- eða baunabelg- ír, en algengt er víða að eta grænar ertur og belgi. Varist því að sjúga blöð og blóm gullregnsins og etið alls ekki fræin og fræbelgina. Þeir sem rækta gullregn ættu að skera blómskúfana al' jiegar þeir fara að visna, svo öruggt sé að aldin og fræ myndist ekki |>ar sem nokkur Irætta er á að börn komist í þau. Erlendis hafa bæði hestar og annað búfé sýkst af að eta blöð gullregnsins. Geitur sýkjast ekki, en rnjólkin i þeim verð- ur eitruð. Eitrunareinkenni eru ]>orsti, sviti, brunaverkur í hálsi, svimi, magaverkir og jrrálát uppköst. Sjáaldur stækkar. Andardráttur getur orðið erfiður. Eitrunin líkist að nokkru sterkri tóbakseitrun (nikótin- eitrun). Erlendis er allvíða farið að rækta sérstakt afbrigði gullregns sem ekki eða varla ber fræ. Heitir ]>að Laburnum Watereri. Er ]>að mjög til bóta, því aðallega eru það fræin og aldinbelgirnir sem valda eitrunum. Hafið gát á gullregninu, einkum þeg- ar Iíður á sumarið. Töfratré (Daphne mezereum) er lágur runni með lensulaga blöð. Blómgast mjög snemma vors áður en hann laufgast og verða greinarnar alsettar rósrauðum, ilmandi blómum. Aldinið er egglaga ber sem í fyrstu er grænt en að lokum skarlatsrautt. Fuglar eta það og dreifa fræinu. Bceði berið og börliur trésins eru eitruð, hættulega eitruð. 10—12 ber eru talin banvænn skammtur („6 ber nægja til að drepa úlf“, sagði grasafræðingurinn 43
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.