Samvinnan - 01.04.1972, Blaðsíða 53

Sigurður A. Magnússon:
Mammon og menningin
í grein um vinstristjórn og vinstrasam-
starf i 5. hefti Samvinnunnar 1971 lét ég
í ljós undrun og ugg yfir því menningar-
lega sinnuleysi, sem lýsti sér í fáorðum
yfirlýsingum stjórnarsáttmálans um
menningarmál, og taldi að fyrsti próf-
steinninn á raunverulega stefnu stjórnar-
flokkanna í menningarmálum yrði val
manna i þingkjörin ráð og nefndir sem
beinlínis fara með menningarmál, þ. e. a.
s. útvarpsráð, menntamálaráð og úthlut-
unarnefnd listamannalauna.
Fór sem mig uggði, að stefnuleysi
stjórnarflokkanna í menningarmálum
væri ekki nein slysni eða tilviljun, heldur
beinlínis yfirlýst stefna þeirra. Það átti
semsé hvað sem tautaði og raulaði að
fylgja sem fastast þeirri menningar-
stefnu sem viðreisnarstjórnin markaði.
Þetta kom berlega fram í kosningum til
beggja ráða og úthlutunarnefndar, þar
sem endurnýjun varð sama og engin. Eini
flokkurinn sem skipti um menn alstaðar
var Alþýðubandalagið, en í einu tilviki var
raunar einungis um að ræða tilfærslu
fulltrúa frá einu ráði til annars, sem var
furðuleg skopmynd af því tilfærslukerfi
sem flokkurinn tók upp á sínum tíma.
Framsóknarflokkurinn hélt fast við gömlu
stefnuna, nema hvað hann skipti um
fulltrúa sína í útvarpsráði, þó þannig að
annar þeirra hafði lengi verið varamaður
og gegnt fulltrúastörfum í ráðinu um
langt skeið. Flokkurinn virti að vettugi
þau tilmæli menntamálaráðherra að
kjósa ekki í útvarpsráð ritstjóra dag-
blaða, heldur kaus í ráðið einn af mörg-
um ritstjórum „Tímans“ sem aukþess er
varaþingmaður flokksins. Gömlu regluna
um pólitísku varðhundana í útvarpsráði
mátti semsagt ekki leggja fyrir róða. Og
er þá komið að Samtökum frjálslyndra
og vinstri manna, sem boðað höfðu nýtt
siðgæði og nýja starfshætti í stjórnmála-
lífinu. Þau kusu í útvarpsráð flokksbund-
inn krata og sýndu þar lofsvert frjálslyndi
og framtak sem gjarna hefði mátt koma
fram víðar. Var raunar eðlilegt að ætla
að þessi ráðabreytni væri til marks um
ný vinnubrögð, en því var ekki að heilsa.
Kjörið í útvarpsráð reyndist undantekn-
ing fremur en regla. í formannsstöðu
menntamálaráðs létu Samtökin sér sæma
að kjósa pólitíkus, varaþingmann og for-
mann flokksfélagsins í Reykjavík. f út-
hlutunarnefnd listamannalauna kusu þau
aldurhniginn klerk vestur á fjörðum, sem
hlýtur að eiga ákaflega erfitt með að
fylgjast með listalífi í landinu, hvað sem
hann kann annars að hafa til brunns að
bera. Um stjórnarandstöðuflokkana þarf
ekki að fjöiyrða; þeir sýndu sömu ásjónur
og fyrr, nema hvað Sjálfstæðisflokkurinn
setti nýjan mann í annað tveggja sæta
sinna í útvarpsráði og menntamálaráði
og Alþýðuflokkurinn skipti um mann í
útvarpsráði.
Niðurstaða þessara kosninga varð því
sú, að í menningarmálum ætlaði vinstri-
stjórnin og aðstandendur hennar að láta
reka á reiðanum héreftir sem hingaðtil
og vera helzt ennþá íhaldssamari en við-
reisnarstjórnin sálaða.
Úthlutun llstamannafjár
Þetta sannaðist enn frekar við úthlut-
un listamannafjár í febrúarmánuði, því
hún bar vitni grímulausara menningar-
legu afturhaldi en dæmi eru til um ára-
bil, og hafa þó aðfarir úthlutunarnefnd-
ar oft verið kostulegar. í ár keyrði jafn-
vel svo um þverbak, að sjálfur Helgi Sæm-
undsson fékk ekki orða bundizt og taldi
að myndazt hefði greinilegur meirihluti
i úthlutunarnefndinni, og verða ummæli
hans ekki skilin á annan veg en þann, að’
afturhaldsöflin í nefndinni hafi tekið
höndum saman gegn frjálslyndu öflunum
með þeim afleiðingum sem úthlutunin ber
svo mælskan vott um. Afstaða og ummæli
Helga Sæmundssonar eru þeim mun for-
vitnilegri sem hann hefur í heila tvo ára-
tugi átt ríkan þátt i að móta öll störf og
stefnu nefndarinnar, enda verið formað-
ur hennar lengstaf. Má segja að þá sé
skörin tekin að færast uppí bekkinn, þeg-
ar honum þykir íhaldssemi meirihlutans
keyra úr hófi fram.
í alræmdum skopþætti í sjónvarpinu á
hlaupársdag, þar sem sex af sjö úthlut-
unarnefndarmönnum og fulltrúar hinna
ýmsu listgreina leiddu saman hesta sína,
urðu allmiklar væringar, sem sjónvarps-
áhorfendum virðast hafa fallið misjafn-
lega í geð, enda varla við þvi að búast, að
þeir áttuðu sig á, hvað var i rauninni á
seyði. Þessir þættir eru þannig úr garði
gerðir, að þeir sem á palli sitja eiga þess
kost að skýra sín sjónarmið í þaula og
verja hendur sínar að vild, en „spyrlarn-
ir“ útí sal fá að varpa fram einni og einni
spurningu á stangli, en eiga þess aldrei
kost að skýra sín sjónarmið til neinnar
hlítar eða fá orðið þegar mikið liggur við,
enda vakir alls ekki fyrir stjórnanda
þáttarins að brjóta málin til mergjar,
heldur einungis að búa til fjörlegan
skemmtiþátt, gott „show“ uppá amerísk-
an máta, er sé sem efnisrýrast og létt-
meltast. Þráttfyrir þessa augljósu ann-
marka komu fram í þessum þætti að
minnstakosti tvö atriði, sem vert er að
staldra við.
ÚthlutunarnefncL listamannalauna, frá vinstri: Magnús ÞórSarson starfsmaður NATO, Hjörtur Kristmundsson skólastjóri, séra Jöhannes Pálma-
son, Halldór Kristjánsson bóndi, Helgi Sœmundsson starfsmaður Menningarsjóðs, Sverrir Hólmarsson menntaskólakennari og Andrés Kristjáns-
son ritstjóri.
53