Andvari - 01.01.1982, Page 53

ANDVAHI
ÞJÓÐFRÆÐI OG ÞAKKARSKULD
51
þáttum. Þessi rannsókn var fyrst birt árið 1945 og hún hefur orðið mörgum
öðrum fræðimönnum hvöt til að gera áþekkar samanburðarrannsóknir.23
,,Að binda helskó“"''1 heitir ritgerð þar sem skýrð er sú athöfn í Gísla sögu
Súrssonar, er Þorgrímur Freysgoði batt helskóna á Véstein. Fyrst leiðréttir
Dag Strömbáck þýðingarvillu sem ber fyrir í nokkrum þýðingum á Gísla sögu
Súrssonar, en skýrir síðan þennan talshátt og orð Þorgríms þannig, að hel-
skórnir ættu að duga hinum dauða á fyrirhugaðri ferð og þá væri síður hætta
á að hann sneri aftur ef vel væri um búið. En af fáu stóð forfeðrum okkar
meiri stuggur en framliðnum sem sneru aftur fyrir einhverjar orsakir, því að
þeir voru þá jafnan erfiðir viðureignar.25
,,Tíunda erindi Ynglingatals og norræn örlagatrú“20 birtir á ljósan hátt hve
gegnsýrð fornnorræna trúin var örlagaviðhorfum. Þá er hér einnig ritgerðin:
Um íslenzka vikivakaleiki og uppruna þeirra, sem birtist í Skírni árið 1953."7
Greinin „Banaþúfa og heillaþúfa“28 varpar nýju Ijósi á heitið ,,heillaþúfa“ og í
þessu sambandi er einnig fróðlegt að sjá hvernig höfundur hefur aflað aðfanga
til greinarinnar. Síðasta ritgerð bókarinnar heitir: „Lítið framlag til íslenzkra
orðskýringa.“2u Eru þar tekin fyrir nokkur orð úr íslenzkum textum, sem til
þessa hafði vafizt fyrir fræðimönnum að skýra. Þessi ritgerð undirstrikar vel hve
fullkomið vald Dag Strömbáck hafði á íslenzku máli.
Hér hafa aðeins verið nefndar þær ritgerðir í „Þjóðfræði og textafræði“
sem hafa beina skírskotun til íslenzks efnis og íslenzkra aðstæðna. Hefur verið
farið mjög fljótt yfir sögu og drepið lauslega á mikið efni. En um allar ritgerðir
bókarinnar má segja, að þær hafi gildi fyrir íslenzka og norræna menningar-
sögu og menningarsögulegar rannsóknir.
Meðal annarra verka Dag Strömbácks má nefna inngang hans að ritinu
Motet mellom hedendom og kristendom i Norden"" eftir Fredrik Paasche. Rit
þetta fjallar um samskipti heiðni og kristni á Norðurlöndum, allt frá því er
trúboð barst þangað fyrst og til þess tíma er kristni var komin á hvarvetna.
Fredrik Paasche hafði flutt fyrirlestra um efnið við Uppsalaháskóla veturinn
1941, en hann lézt tveimur árum síðar og 1958 bjó Dag Strömbáck þessa
fyrirlestra hans til prentunar og ritaði að þeim sjötíu síðna formála.
Samskipti kristni og heiðni á Norðurlöndum voru Dag Strömbáck hug-
stætt viðfangsefni. Veturinn 1960 flutti hann fyrirlestraröð við Uppsalahá-
skóla um kristnun íslands. Þessir fyrirlestrar komu út í bók, auknir og end-
urbættir, árið 1975 í London undir heitinu The Conversion of IcelandN Peter
Foote, prófessor við University College, þýddi þá á ensku og ritaði athuga-
greinar. Ég hef áður fjallað um „Kristnun íslands“ og sé ekki ástæðu til að
endurtaka það hér,32 en þessi bók er slíkur kjörgripur og miðlar svo marg-
slungnum lærdómi og djúpstæðri þekkingu á íslandsbyggð fyrstu öldina og vel
það, að hún hefði fyrir löngu átt að vera þýdd á íslenzku.
Af síðustu verkum Dag Strömbácks má nefna ritgerð hans „Sálarhugtakið