Andvari - 01.01.1982, Page 120

118
GÍSLI BRYNJÓLFSSON
ANDVARI
,,Kuldinn bítur rauði.“
Með níunda áratugnum hófust mikil harðindi á Norðurlandi, sem gengu
mjög nærri fólkinu nema á bæjum þar sem ástæður voru beztar og miklir for-
sjármenn í búnaði. Einn af þeim var Auðkúla. Þessi harðindi setja mjög svip
sinn á bréfaskriftir sr. Jóns. í ársbyrjun 1881 skrifar hann:
Af okkur öllum er allt gott að frétta. Við lifum við sömu ánægju g. s. I.
og hlýtt og gott í herbergjum vorum, en úti hefur kalt blásið, svo vér munum
ei annað eins í skammdegi. Ær og lömb hafa staðið inni síðan tvær vikur
af vetri, sauðir reyttu dálítið þangað til mánuð af vetri, en síðan hafa þeir
ekki séð út bæði sökum snjóþyngsla og óveðra. Tuttugu hross hafa verið inni,
en fjögur stóðhross barizt úti. Á gamlársdag brá til hláku og kom upp nokkur
jörð, en svo kom snjór ofan á, sem aftur skemmdi, svo að sauðum er nú að-
eins hleypt út til lítils gagns. Menn eru mjög hræddir við heybirgðir, en ég
víla aldrei og spái alltaf hláku þangað til hún kemur. Þrjár vikurnar fyrir
jólin var alltaf yfir 16° frost og milli jóla og nýárs 3ja daga samhangandi hríð.
Hrakti þá þrjár kýr úr vatni á Þingeyrum, og fjósakonan lá úti sólarhring,
fannst þó óskemmd, því hún hafði á haganum fundið hey, sem þar hafði verið
sett saman og hestar rifið á gat, og hélt hún sig í skútanum. Tvær kýrnar eru
fundnar, en ein ófundin. fshroði er nú kominn inn á Flóann, en ekki er mikið
um hann. Mælt er, að smáhross séu farin að verða mögur í Skagafirði. Nú er
orðið blíðara loftslag, og ég vona, að Dr. fari að gefa bót á tíðinni. Ég hef
enn ekkert að skrifa nema harðindin, því enginn kemur til að segja fréttir.“
En batavonirnar bregðast. Um miðjan febrúar er sjórinn þakinn hafís, og
„kuldinn næðir gegnum mann, þá út er komið.“ I öndverðum marz segir,
að komin sé stórhríð með feikna fannkomu, ,,svo aldrei hefur í vetur komið
slíkur snjór og drífur einlægt. Enginn á stjái í þessum illviðraham nema
hrafnarnir. Allt er stokkfreðið í búrunum hjá konunum og fólkið loppið í
baðstofunni.“ Bati kemur með sólbráð um miðjan einmánuð, en ,,ísinn um-
kringir oss enn, og á meðan er maður aldrei óhultur fyrir áfellunum.“
Um sumarið (81) er útjörð hvít um miðjan júlí og kýr ónýtar af gróður-
leysi. Samt heyjast furðu vel og vetur „byrjar blessunarlega“. En fénu verður
að fækka. „Coghill rekur héðan úr sýslunni 4000 fjár, og allar tunnur eru fullar
í kaupstöðum.“ Það er líka vel ráðið að setja varlega á, því að næsti vetur
er harður. „Með sólstöðum snerist til snjókomu, og nú er komin mikil fönn,
svo fé nær varla niðri og sauðum er gefin hálf gjöf,“ segir sr. Jón í bréfi í
ársbyrjun 1882.
Kaupmanna vald þarf að þrotna.
Fyrir utan tíðarfarið og búskapinn verður sr. Jóni ekki tíðræddara um
annað en verzlunarástandið. Um það er hann oft æði harðorður. Þar fer allt
saman: stopul sigling, vöruvöntun, háir prísar á öllum aðfluttum varningi,