Andvari - 01.01.2005, Blaðsíða 40

38
TRYGGVI GÍSLASON
ANDVARI
að mörgu hefði farið aftur frá fyrri tíð, frá tímum Fom-Grikkja hinna
margvísu og sögufrjóu.
I fyrstu skólaslitaræðu sinni talar Þórarinn Bjömsson, eins og oft
endranær, um andstæðurnar í lífinu, um feginleika nýstúdenta að hafa
náð langþráðu marki, en feginleikurinn sé hjá ýmsum söknuði bland-
inn að skilja nú við ár æsku og gleði og vináttubönd sem hnýttust í sam-
eiginlegum leik og áhyggjum skólaáranna sem væru flestum öðrum
vináttuböndum haldbetri. I hópnum, sem hverfi frá skólanum, séu ekki
aðeins margir duglegir námsmenn, meyjar og sveinar, heldur margt
hæfileikamanna og -kvenna sem unnið hafi skólanum bæði gagn og
sæmd. I hópnum séu glaðir alvörumenn, góðir skólaþegnar, sem hafa
fengið mikið lof. „Ég vil trúa því og veit það um marga ykkar, að þið
hafið átt þetta lof skilið. En „nobless oblige“, segir Frakkinn, eða vandi
fylgir vegsemd hverri. Traustið, sem til ykkar er borið, leggur ykkur
vanda á herðar. Ég vona, að þið reynist þeim vanda vaxnir.“62
Fyrsta ræða Þórarins Bjömssonar, sem vakti landsathygli, var ræða
sem hann flutti í fullveldisfagnaði Stúdentafélags Reykjavíkur 30. nóv-
ember 1954. Hún var hljóðrituð og henni útvarpað í Ríkisútvarpinu að
kvöldi 1. desember 1954. Dagblaðið Tíminn og Morgunblaðið prent-
uðu ræðuna í heild 2. desember 1954 og Alþýðublaðið greindi ítarlega
frá henni 3. desember og þættir úr henni birtust í vikublaðinu Degi á
Akureyri 4. sama mánaðar.631 tilefni ræðunnar birti Helgi Sæmunds-
son grein um Þórarin Bjömsson í Alþýðublaðinu 4. desember 1954
undir fyrirsögninni „Hver er maðurinn?“ Segir Helgi í upphafi grein-
arinnar: „Ræðan vakti mikla athygli, enda afburðasnjöll og ótvíræð
sönnun um menntun og menningu skólameistara.“
I ræðunni talar Þórarinn fyrst um viðleitni rrkisstjómarinnar til að
auka jafnvægi í byggð landsins, sem hann er fyllilega samþykkur, en
ein leiðin til þess sé að vekja metnað hvers héraðs og hverrar sveitar,
enda veiti Norðlendingum nú ekki af öllu sínu þegar síldin, „þessi
duttlungafulla seiðkona hafsins, sem líklega hefði ein verið fær um að
keppa við ameríska dollarinn, hefir brugðist Norðlendingum ár eftir
ár, og jafnvel norðlenska sólskinið, blessuð sumarsólin, virðist vera að
flytja suður, þá eru góð ráð dýr. Því þá ekki að reyna norðlenska metn-
aðinn og norðlenska montið? Þó að það kunni að reynast rýr kostur
til lengdar, eins og guðsblessunin Magnúsi sálarháska forðum, er það
samt andlegur kraftur, sem ekki má missast - og síst nú“.64 Þannig
blandar Þórarinn saman kímni og alvöru, eins og honum var lagið,