Andvari - 01.01.2005, Side 45

ANDVARI
ÞÓRARINN BJÖRNSSON
43
unni frönsku, sem stjómmálalegt frelsi nútímans á rætur sínar að rekja
til.“72 Hins vegar segir hann við skólaslit 1948: „Hið akademíska frelsi,
sem þið [stúdentar 1948] hafið eflaust þráð, blasir nú við ykkur í allri
sinni dýrð. En dýrð þess, eins og raunar flest dýrð, er viðsjál.“73
Það þarf skapstyrk og festu til að lifa miklu tómstundalífi. „Munk-
arnir sögðu forðum: „Iðjuleysið er fjandi sálarinnar.“ Þau sannindi
eru enn í gildi.“74 Hins vegar minnir Þórarinn á það á fleiri en einum
stað að upphafleg merking orðsins skóli sé næði,75 og hann vill skapa
á Hólum í Hjaltadal „dvalarstað fyrir þá, sem óskuðu sér kyrrðar í
lengri eða skemmri tíma, hvort heldur væri til að hvílast frá amstri
heimsins og una með sjálfum sér og guði sínum eða til að vinna í
næði“.76„Okkur skortir hreinlega þagnarguðsþjónustur.“77 En mót-
sagnir í röksemdafærslu Þórarins Bjömssonar og andstæður í máli
hans þjóna ávallt einum og hinum sama tilgangi: að koma ungu fólki
~ og helst þjóðinni allri á réttan veg, veg fórnar, manndóms, heilbrigðs
lífemis og skapandi starfs og sjálfstæðrar hugsunar. Hann var eldhugi
°g vildi láta gott af sér leiða - frelsa manninn frá illu. „Það er viljinn til
góðs, sem hér skiptir máli. Að vísu er hann ekki einhlítur. Það verður
einnig að sjá rétt.“78
Mjög víða í máli Þórarins Bjömssonar gætir einnig heimsádeilu,
þar sem ræður ríkjum hið klassíska viðhorf í evrópskri menningu að
Öllu fari aftur og allt hafi verið betra áður og fyrrum. „Skemmtanir,
sem þið skapið sjálf, færa ykkur mesta ánægju. Nútímaskemmtanir
rnargar eru allt of „passivar“. Þær láta eftir sig tóm.“79 „Þjóðin er
að kafna í glansumbúðum.“80 „Tæknin, sú hin drembiláta drottning
nútímans, virðist því miður ekki til þess fallin að auka frelsisandann.
Það er ekki aðeins, að hún fái valdasjúkum einræðisherrum máttugri
tæki til kúgunar, andlegrar og líkamlegrar, en áður hafa þekkst, heldur
stuðlar hún að því að gera hvern einstakling að persónulausu hjóli i vél
samfélagsins. I hinum frjálsustu þjóðfélögum eru hömlur stöðugt að
ýerða meiri og meiri, og er jafnfram kvartað undan því, að persónuleg
abyrgðartilfinning fari dvínandi í heiminum. Utanverðar hömlur koma
1 stað innri banda. Og er þá ekki þroski mannkynsins í voða? Því að
Þroskinn kemur að innan og aðeins að innan. Og allur sannur þroski er
siðferðilegs eðlis.“81
Kosið var til alþingis 28. júní 1953 og voru mikil átök í kalda stríð-
lnu miðju og mörg þung orð látin falla, eins og lengi hefur tíðkast
á Islandi. Við skólaslit 17. júní 1953 sagði Þórarinn Bjömsson: „Er