Andvari - 01.01.2005, Qupperneq 55

AÐALGEIR kristjánsson
Bessastaðaskóli
Tveggjci alda minning
i
Eftir að kristni var lögtekin á íslandi varð ljóst að stofna yrði skóla til að
kenna prestsefnum fræði kirkjunnar. Þegar landinu var skipt í tvö biskups-
dæmi urðu til tveir skólar sinn á hvoru biskupssetri. í aldanna rás var kennslan
sniðin að þeim breytingum sem urðu á trúarlífi landsmanna. Efalítið hafa þær
^erið róttækastar sem fylgdu í kjölfar siðbreytingarinnar um miðja sextándu
óld og þær sem miðuðu að því að búa íslenska skólasveina undir háskólanám
1 Hafnarháskóla í lúterskri guðfræði og öðrum fræðigreinum.
Móðuharðindin og þær náttúruhamfarir sem skullu yfir þjóðina á síðari
hluta 18. aldar urðu til þess að ýmsir burðarásar og meginstoðir þjóðfélags-
lns riðuðu til falls. Svo fór í bókstaflegri merkingu fyrir Skálholtsstað því
að húsakynni staðarins að kirkjunni frátalinni hrundu í gífurlegum jarðhrær-
lngum síðsumars 1784. Skólahald var þar síðast veturinn 1783-84. Stjóm-
völd tóku þá ákvörðun að flytja skóla og biskupsstól frá Skálholti til Reykja-
víkur eftir sjö alda aðsetur í Skálholti. Arftaki Skálholtsskóla var reistur á
Hólavelli við Reykjavík og við hann kenndur. Skólinn tók til starfa haustið
'86. Hólavallarskóli hefir hlotið dapurlegt eftirmæli í íslenskri skólasögu.
Aðbúnaður skólasveina var mjög bágur. Kennarar drykkfelldir og duglitlir og
ullt seig á ógæfuhlið. Hólavallarskóli reyndist skammgóður vermir og ömur-
J^gri lýsingar á skólahaldi er tæpast að finna í íslenskri skólasögu. Rektor
ekk lausn frá embætti haustið 1804 og fór til Danmerkur og lést þar. í reynd
vur saga skólans þá öll því að vorið áður var skólahaldi hætt sakir veikinda
skolapiita að ósk þeirra og með samþykki biskups. Stiftsyfirvöld tóku síðan
Pa ákvörðun að enginn skóli yrði starfandi næsta vetur.
ftiskupsstól og skóla á Hólum í Hjaltadal voru búin sömu örlög og í Skál-
olti. Það dróst að vísu fram yfir aldamótin 1800 að til úrslita drægi. Veturinn
"9-1800 sat nefnd á rökstólum er semja átti nýjar tillögur um íslensk skóla-
^Pal að nokkru leyti vegna þess ófremdarástands sem Hólavallarskóli hafði
ratað í. Nefndina skipuðu Magnús Stephensen dómstjóri, Stefán amtmaður