Andvari - 01.01.2005, Side 73

andvari
BESSASTAÐASKÓLI
71
að færa erlent fagmál í íslenskan búning. Um það verður ekki rætt hér. Ekki
þarf annað en lesa það sem Bjöm skrifar eftir Jón Bjamason í Þórormstungu
til að sjá að þar fer mikill smekkmaður á íslenskt mál. Víst má telja að Jónas
Hallgrímsson hafi búið að orðfæri Bjamar í kennslustundum þegar hann
íslenskar Stjörnufræði Ursins nokkrum árum eftir að hann brautskráðist frá
Bessastaðaskóla.
Mæling Islands og gerð korta af landinu er einstakt afrek. Bjöm Gunn-
laugsson vann að þessu verki í sumarleyfum sínum 1831-1843 með dæma-
fárri atorku. Þegar í milli var greip hann í að yrkja Njólu segir Þorvaldur
Thoroddsen. Honum reiknast svo til að Bjöm hafi verið rúma 700 daga í
mælingaferðum sínum (.Landfræðisaga íslands III, 302-34). Það kom svo
í hlut íslenskra Hafnarstúdenta að annast um prentun kortanna. Sýslu- og
sóknalýsingar Hins íslenska bókmenntafélags sem Jónas Hallgrímsson átti
hugmyndina að voru mikilvægar viðbætur við mælingar Bjamar og korta-
gerð. Vonandi er þess ekki langt að bíða að útgáfu þeirra ljúki og þær liggi
allar fyrir á prenti í vönduðum útgáfum.
Mælikvarði á ágæti allra menntastofnana hlýtur að vera hvemig nemendum
þeirra tókst að ávaxta það pund sem þeim var í hendur fengið. Varla verður í
efa dregið að áhrifin á endurreisn og fegrun íslenskrar tungu verði fyrst fyrir
þegar afrek Bessastaðaskóla eru metin. Jón Guðmundsson ritstjóri komst svo
að orði um þá Hallgrím og Sveinbjörn að þeir hafi ekki aðeins verið „betur
að sér í íslenskri tungu en allir samtíðamenn þeirra, heldur ólu þeir einnig í
brjósti sér svo lifandi virðingu og ást á móðurmáli sínu, og höfðu slíkt yndi
af að vekja hinar sömu tilfinningar hjá þeim lærisveinum, sem sinntu því, að
það gat ekki orðið ávaxtalaust.“
Það leikur ekki á tveimur tungum að íslensk ljóðagerð varð sem endurborin
á fyrri hluta nítjándu aldar. Þar ber Jónas Hallgrímsson hæst og í fótspor
hans kom heil skáldakynslóð sem tengdist Bessastaðaskóla. Þar voru Jón
Thoroddsen, Gísli Brynjúlfsson og Benedikt Gröndal. Ögmundur Sívertsen,
Gísli Thorarensen og Magnús Grímsson ortu einnig og gáfu út ljóðabækur
en skáldskapur þeirra er nú fáum kunnur. Grímur Thomsen sat að vísu ekki í
Bessastaðaskóla, en hann var fæddur og alinn upp innan veggja skólans svo
að hann heyrir þessari kynslóð til. Nýir bragarhættir og ljóðaþýðingar önd-
vegisskálda samtímans urðu einnig viðfangsefni þeirra.
Þegar til óbundna málsins kemur skortir heldur ekki að fitjað sé upp á
nýjum viðfangsefnum. Jónas Hallgrímsson og Jón Thoroddsen verður að
telja upphafsmenn íslenskrar smásagnagerðar og Jón Thoroddsen bætti um
betur sem brautryðjandi með skáldsagnagerð sinni. Jóhann Halldórsson þýddi
og frumsamdi bamabækur, Magnús Grímsson og Jón Ámason hófu að safna
þjóðsögum meðan sá fyrmefndi sat í Bessastaðaskóla. Séra Helgi Sigurðsson
varð annar upphafsmaður að söfnun fomminja á Islandi. Leiklist hafði lengi