Andvari - 01.01.2005, Blaðsíða 84

82
GUÐRÚN LÁRA PÉTURSDÓTTIR OG MARÍA GESTSDÓTTIR
ANDVARI
hann aðhyllist kommúnisma og á næstu tveimur áratugum eða svo átti hann
eftir að berjast ötullega í þágu jafnaðar, bæði í ræðu og rituðu máli. I Halldóri
Laxness - ævisögu er lögð áhersla á það að sósíalisminn hafi komið í stað
trúarhugmynda. Um hina „voldugu heimshreyfingu“ segir þar:
Hún tók um skeið þann sess í sál hans sem kaþólska kirkjan hafði haft áður með einka-
umboði sínu á sannleikanum, vísindalegar þjóðfélagskenningar hennar geisluðu af sömu
vissu og trúarhugmyndir karþúsíana. I Halldóri tókust á róttæk uppreisnargimi sjálf-
stæðrar hugsunar og viljinn til að afsala sér sömu hugsun í hendur æðra valdi (395).
Annars staðar er talað um að Laxness hafi sett Lenín á þann stall sem áður
hafði verið skipaður Kristi í hugsun hans (423). En það eru ekki aðeins stjóm-
málin sem leysa trúna af hólmi því áhugi Halldórs Laxness á menningu virð-
ist gera það líka: „Menningin var farin að nálgast þann sess sem guð hafði
haft í huga skáldsins - hugsjón æðri mönnum sem þeir eiga að þjóna“ (194).
Þegar svo yfirgripsmiklar hugsjónir eins og trú, stjómmál og menningarsýn
eru látnar bíta í skottið hver á annarri með þessum hætti stuðlar það enn
frekar að hinni eftirsóttu heild í frásögninni. Lesandinn fær þá tilfinningu
að þessar ólíku áherslur í lífi Laxness séu að einhverju leyti af sömu rótum
runnar.
A einum stað í bókinni segir að ævi rithöfundar hljóti ávallt að vera einn
af lyklunum að verkum hans (425). Þrátt fyrir þessa fullyrðingu lætur Hall-
dór Guðmundsson nánast algjörlega vera að túlka bókmenntaverk Laxness í
Ijósi æviferilsins og bein umræða um þau er í raun ekki ýkja mikil, eins og
áður var bent á. Tilfinningu fyrir heild milli lífs hans og verka er náð fram
með öðrum hætti þar sem athafnir, hugsanir eða tilfinningar skáldsins eru
tengdar hinum ýmsu persónum þess. I þeim tilvikum er oft líkt og höfundur
Halldórs Laxness - œvisögu stígi út úr frásögninni og ávarpi lesandann beint.
í tengslum við samband skáldsins við auðmanninn Haldor Haldorson, sem
útvegaði skáldinu húsnæði um tíma vestanhafs gegn aðstoð við kveðskap,
spyr Halldór Guðmundsson: „Minnir þetta ekki á samskipti Péturs þríhross
við skáld sitt Ólaf Kárason í HeimsljósiT‘ (231). Af svipuðum toga er þessi
lýsing á tónleikum sem skáldið hélt í Flatey sem ungur maður: „Halldór Guð-
jónsson heldur söngskemmtun í bamaskólanum og flytur Leise flehen meine
Lieder og fleiri góð lög eftir Schubert við eigin undirleik; það hlýtur að hafa
verið líkast því að vera við söngskemmtun hjá Álfgrími áður en hann fór
utan“ (103). Hér notar Halldór Guðmundsson sögumann Brekkukotsannáls,
Álfgrím sem dreymdi um að verða söngvari, til að varpa ljósi á skáldið. Við-
skilnaður Amalds og Sölku er borinn saman við það þegar Laxness yfirgefur
ástkonu sína í Bandaríkjunum, Valgerði Einarsdóttur, og siglir burt frá henni,
heim til íslands. „[Amaldur] svíkur Sölku og samt er hin stutta ást þeirra heit,
og aldrei heitari en á því andartaki þegar hann fer burt með strandferðaskip-