Andvari - 01.01.2005, Síða 89

andvari
AÐ HORFAST í AUGU VIÐ TÓMIÐ - EÐA TRÚA
87
Kára í Fjalla-Eyvindi er t.d. sagt að hann reyni að „komast út úr steinrunnum
móðurkviði sem muni lykjast um hann eins og gröf ef hann sigrast ekki
á honum.“3 Það er yfirhöfuð hæpið að nauðsynlegt sé að tengja kenningu
Jóns Viðars Freud sérstaklega. Hann fer hvergi sérstaklega djúpt í kenningar
Freuds en notar fremur þann hluta þeirra sem flestir viðurkenna. Kenningin
um drama þess að verða fullorðinn þarf ekki á Freud að halda.4
Gallar á fræðimennsku og framsetningu Jóns Viðars eru sárafáir. Þó finnst
mér orka tvímælis hversu mikið af efni bókarinnar er falið í aftanmáli. Sumt
af því sem þar kemur fram er alveg nógu athyglisvert til þess að það hefði
mátt rata í meginmál. Þetta á sérstaklega við um umfjöllun um sýningasögu
leikverka Jóhanns. Þar er sagt frá uppfærslum víða um Norður-Evrópu sem
fáum eru kunnar og hefðu alveg átt erindi í meginmálið, það sama á við um
bréf sem birt eru í aftanmáli og ef til vill er minna vitnað til í meginmáli en
ástæða hefði verið til.
Kaktusblómið og nóttin er grundvallarrit um ævi og verk Jóhanns Sigur-
jónssonar, markmið bókarinnar er fyrst og fremst fræðilegt, þetta er ævisaga
sem er skrifuð sem framlag til íslenskrar leiklistar- og bókmenntasögu en
ekki sem lífleg frásögn um ævintýralegt líf einstaklings, þótt slíkt væri sjálf-
sagt hægðarleikur þegar fjallað er um mann eins og Jóhann Sigurjónsson.
Jafnframt afsannar bókin það að fræðilegar ævisögur af þessu tagi séu ekki
skrifaðar fyrir almenning eða að það sem skrifað er við hæfi almennra les-
enda þurfi að vera óvandaðra eða fylgja vægari kröfum um heimildarýni og
fræðileg vinnubrögð en önnur fræðirit.
Meginmarkmiðið með jafn vönduðu og djörfu verki og því sem Jón Viðar
hefur skilað hlýtur að vera að stofna til samræðu. Djarfar kenningar eins og
grundvallarhugmynd Jóns Viðars leiða af sér umdeildar niðurstöður. Sumar
nf niðurstöðum Jóns Viðars þykja mér orka tvímælis og það á einnig við um
sumar af forsendunum sem hann gefur sér. Um ýmis álitamál af þessu tagi
verður fjallað í seinni hluta þessarar greinar.
Höfundar Jóhanns
Jóhann Sigurjónsson er óneitanlega mesti bóhem íslenskrar bókmenntasögu.
^ minningum samtímamanna hans stafar af Jóhanni og lífemi hans nokkur
dýrðarljómi eins og vel mátti sjá í býsna ógagnrýnni heimildamynd um
skáldið sem sýnd var í sjónvarpinu nýverið. Þar birtust leikarar á miðjum
aldri og uppúr í hlutverkum Sigurðar Nordals, Áma Pálssonar og fleiri og
nfjuðu upp hversu skemmtilegur lífsnautnamaður Jóhann hefði verið. Það
yar engu líkara en samtímamenn Jóhanns sem þar birtust á sviði varðveittu
1 minningum sínum um Jóhann hugmyndina um saklaust líf og fjör eigin