Andvari - 01.01.2005, Page 93

andvari
AÐ HORFAST í AUGU VIÐ TÓMIÐ - EÐA TRÚA
91
þótt hann virðist hafa skipt algerlega um skoðun á inntaki verksins, eldri skrif
hans um verkið sýna að mínu mati miklu betri skilning á valdaafstæðunum
sem þar birtast og Steinunn er auðvitað eitt mesta fómarlamb þeirra.11
Jón Viðar vitnar í bréf Jóhanns til Ame Mpller (sem raunar er einn þeirra
höfunda sem skrifuðu um Jóhann og rýna hefði mátt í) sem Helge Toldberg
birtir í bók sinni. í kaflanum sem Jón Viðar vitnar til afneitar hann skyld-
leika verksins við Fást. En í sama bréfi er fjallað um Steinunni og ágreining
Jóhanns við leikhússtjórann Johannes Nielsen og danska gagnrýnendur.
Jóhann skrifar:
Johannes Nielsen mente ogsaa at Steinunn, den Skikkelse, som ejer hele mit Hjærte,
var for ringe Modstander for hans „Faust" fordi hun var en Tjenestepige, hvad nyttede
det at en stakkels Digter troede at Stolthed, Renhed og Dpdens Fortvivlelse var ædlere
end Titler, og at han forklarede at han netop med Vilje kaldte hende Tjenestepige for at
forspge at faa en eller anden til at se mere alvorlig end de fleste gpr paa en af de mest
almindelige Tragoedier [svo] i det daglige Liv - forspge at vække Medlidenhed med en
Datter af Hverdagens Sorg.12
t*að sem er sérkennilegast við meðferð Jóns Viðars á Steinunni er að hún
veikir rökstuðning hans um að dramað í Galdra-Lofti snúist einkum um
ótta Lofts við að verða fullorðinn. Sú túlkun gengur miklu betur upp ef við
sjáum Steinunni með augum Jóhanns, sem konu sem hefur ekkert annað
til saka unnið en það að vera kona af holdi og blóði og standa með sjálfri
sér. Loftur girnist Steinunni, og rætur harmleiksins eru ekki þrjóska Stein-
unnar heldur ótti Lofts við sína eigin girnd og kynferðislegt samband þeirra
Steinunnar - það er ekki þrjóska Steinunnar sem er hættuleg heldur fegurð
hennar. Yfirskrift kaflans sem fjallar um Galdra Loft, „Eilífðarunglingur á
Hólum“, lýsir að mínu mati vel inntakinu í þessu drama, en viðhorf Jóns
Viðar til Steinunnar gerir túlkun hans ekki jafn sannfærandi og efni standa
til.
Tómhyggja eða trú
Þótt ævisaga Jóns Viðars um Jóhann Sigurjónsson sé fræðilega mjög
traust og betra framlag til umfjöllunar um skáldverk Jóhanns en ýmsar aðrar
ævisögur skálda er hún jafnframt mjög persónuleg bók. Þeim spurningum
sem leita á Jóhann um tilgang, trú og tómhyggju hefur ævisagnaritari hans
augsýnilega svarað fyrir sína hönd, og þau svör birtast nokkuð víða í bókinni
°g mynda grundvöll sumra niðurstaðna hans.
Þetta verður einkum áberandi þegar nálgast lok bókarinnar, bæði í loka-
kafla hennar og í umfjöllun Jóns Viðars um síðasta leikrit Jóhanns, L0gneren