Andvari - 01.01.2005, Blaðsíða 141

ANDVARI
UPPSPRETTUR TÍMANS OG VATNSINS
139
langsóttum líkingum frá 1. ljóði til 3. Annars rúma flest ljóðanna sem við
bætast eitthvað annarlegt, óskiljanlegt21. Þannig verður heildarsvipur bálks-
ins nú miklu fremur til að sýna vegvilltan mann í fögrum en óskiljanlegum
heimi. Ályktun Sveins Skorra (bls. 194) á því mun betur við fyrri gerð en
seinni: „Ef til vill væri unnt að lesa verkið í heild sem minnisvarða um
mikla ást.“ Breytingar Steins 1956 stefndu einmitt frá þeim svip. Hér birtist
semsagt maður í annarlegum heimi sem hann lýsir og reynir að tengjast,
einkum í ástarsambandi, það tekst að lokum, enda eru ástarljóðin mun ljós-
ari en hin. Verður ekki að álykta af þessu, að ástin sé leiðin til þess að reyna
að finna sér stað í heiminum?
Bókmenntatengsl
Af framangreindum dæmum má sjá, að Steinn Steinarr notaði á vissan hátt
sömu sérstæðu aðferðir og Halldór Laxness hafði beitt í fáeinum kvæðum
um miðjan þriðja áratuginn. Ekki verða þó sén bein tengsl, og miklu meiri
svipur er með langsóttum líkingum Steins og þeim sem Lindegren hafði í
mannen utan vág. Otvírætt virðist að Steinn hafi tekið þessa róttæku endur-
nýjun eftir Lindegren, en hitt er og ljóst, að hann hefur forðast að taka upp
sama orðalag, sömu líkingar. Það er sérkennilegt að sjá að Jóhann Hjálmars-
son talar (bls. 138) um áhrif Lindegrens á íslensk ljóð upp úr stríði, en nefnir
þó ekki Stein, heldur Hannes Sigfússon:
Hannes er af þeirri gerð skálda, sem eiga auðvelt með að tileinka sér það, sem þau lesa.
Ég tel það til dæmis ekki ótrúlegt, að hann hafi í Svíþjóð kynnst verkum Eriks Linde-
grens, einkum hinu magnaða kvæði hans Mannen utan vag, sem kom út 1942. Viðhafn-
armikið málfar og djarflegar líkingar á Hannes sameiginlegar með Lindegren.
Sjálfsagt er að fallast á það að í Dymbilvöku er á köflum „viðhafnarmikið
málfar“, en það er almennara einkenni en svo, að það sýni rittengsl, fyrst ekki
er bent á orðalagslíkingar. Hinsvegar sé ég ekki í Dymbilvöku þær andstæðu-
fullu líkingar sem hér hafa verið raktar hjá Lindegren, Steini og Halldóri
Laxness.
Sveinn Skorri hefur rakið (tv. r. bls. 186-191) að þegar Steinn var að setja
Tíminn og vatnið saman, var hann um skeið að hugsa um að tengja ljóðin
með fyrirsögnum við kunnar goðsögur að fyrirmynd The Waste Land T.S.
Eliots. Hitt skiptir þá líka máli, að Steinn hætti við það, og hvað sem því líður
er fljótséð að þessi ljóð Steins, Tíminn og vatnið og áþekk kvæði, eru gerólík
ljóðum T.S. Eliots, sem eru af tagi expressjónisma, einkennast af því að stilla
saman sundurleitum textabútum, sem hver um sig eru næsta aðgengilegir
yfirleitt, en ýmist háfleygir eða lágkúra, mikið er um tilvitnanir og vísanir