Andvari - 01.01.2005, Blaðsíða 142

140
ÖRN ÓLAFSSON
ANDVARI
í fornfræg bókmenntaverk, m.a. Hinsvegar er augljóst að fyrstu ljóðabálkar
Hannesar Sigfússonar, Dymbilvaka og Imbrudagar líkjast þessu. Nánar fjalla
ég um þessa ljóðabálka Hannesar í Kóralforspil hafsins (bls. 104-121).
Matthías Johannessen skrifar um þetta í pistli um íslensk nútímaljóð, „A
bylgjum hafsins" (endurprentað í Fjötrar okkar og takmörk, bls. 187-244):
Bæði Steinn Steinarr og Hannes Sigfússon höfðu aðvísu lesið The Waste Land, en ljóð
þeirra eru ekki á nokkum hátt einskonar elíotismi í íslenskum búningi, heldur flytja
þau nýtt tungutak inní íslenska ljóðlist [þetta rökstyður Matthías svo, bls. 239]: í ljóða-
flokki einsog Dymbilvöku er ekki notuð aðferð T. S. Eliots, að yrkja úr heimildum
með veldulbúnum vísunum innanum eiginreynslu skáldsins; heldur úr súrrealísku eða
draumkenndu hugmyndaflæði og tilfinningaskynjaðri táknmálsveröld í anda symból-
ista. (bls. 222)
Enda þótt Hannes yrki sjálfur alla þessa texta Dymbilvöku, þykir mér skipta
meira máli, að í henni skiptast á kaflar á sundurleitum stíl, og án samhengis
sín á milli, alveg eins og í Eyðilandi Eliots (sbr. Kóralforspil hafsins, bls. 108
o. áfr.), og það virðist mér greinileg fyrirmynd Dymbilvöku. En af sama tagi
eru t.d. HólmgönguljóÖ Matthíasar Johannessen sjálfs, og hefði ég því átt að
telja þau til módemisma í fyrrnefndri bók minni (bls. 139), enda þótt þau séu
vel skiljanleg röklega22.
Nú kemur upp það vandamál, að Steinn sat víst heima öll stríðsárin, sem
áður segir, og var í Svíþjóð seinni hluta ársins 1945. En sum kvæða Tímams
og vatnsins birtust áður, einnig fáein önnur kvæði hans sem hér hafa verið
rædd undir heitinu Lokaljóð Steins. Sveinn Skorri birtir lista þessara kvæða í
fyrmefndri grein sinni23. Ekki hef ég heimildir um bókaeign Steins á þessum
árum, né hvað honum kann að hafa borist utanlands frá meðan hann dvaldist
á Islandi stríðsárin. Leitt er að ekki skuli hafa birst fræðileg útgáfa ljóða hans,
með eins nákvæmum tímasetningum þeirra og kostur er. En með þessum
fyrirvara verður að benda á, að þegar þessi listi Sveins Skorra er borinn
saman við líkingasafnið úr Tímanum og vatninu og Lokaljóðum Steins hér að
framan, kemur í ljós að róttækustu líkingamar eru í þeim ljóðum sem birtust
eftir Svíþjóðarför Steins seinni hluta ársins 1945. Tínum hér saman sérkenni-
legustu líkingar úr ljóðunum sem birtust fyrir Svíþjóðarförina.
Fyrst er að telja óvenjulegar persónugervingar: „steinninn hló“ (4);
„sólin var hjá mér,/ eins og grannvaxin kona,// Og sólin gekk/ yfir grunlaust
blómið/ á gulum skóm“ (2), „feigðin heldur sér/ frammjóum höndum /í fax
hans [hests]“ (Hvítur 3). Einnig eru nokkrar óvenjulegar viðlíkingar: „svipur
þinn rann/ eins og svalkaldur skuggi/ milli svefns míns og draums.“ (19),
„þögnin rennur/ eins og rauður sjór/ yfir rödd mína“ (20), henni er þó lrka
líkt við myrkur: þögnin rennur/ eins og ryðbrunnið myrkur/ yfir reynd þína“
(20). Loks er að telja nokkrar mótsagnir eftir undarlega hlutgervingu draums: