Æskan - 01.07.1971, Side 17

um nauðsyn póstþjónustu fyrir allan al-
menning. Hlaut skipulagning slíkrar
þjónustu að koma í hlut þjóðhöfð-
ingja hvers lands, sem tóku sér smám
saman einkaleyfi til reksturs póstþjón-
ustu hver í sínu landi. Ástaeðurnar fyrir
einkaleyfinu voru einkum tekjurnar, sem
hafa mátti af þjónustunni, en konungar
seldu gjarnan ákveðnum mönnum einka-
réttinn til rekstrar póstþjónustunnar.
Einnig skapaði einkarétturinn mögu-
leika á ritskoðun. Enn í dag er það svo
í öllum löndum, að rikið hefur einka-
rétt á póstþjónuslunni, en nú er það
ekki í gróðaskyni eða til ritskoðunar,
heldur til þess að skapa öllum þjóðfé-
lagsþegnum jafna þjónustu.
Eftir því sem vegagerð fleygði fram
og samgöngutaeki bötnuðu, varð póst-
þjónustan betri. Samt var skipulag henn-
ar fram eftir öldum þunglamalegt, burð-
argjöld voru greidd eftir vegalengd, svo
að gjaldskráin var flókin og innheimt-
an þung í vöfum. Mjög var og takmörk-
uð öll milliríkjasamvinna, sem gerði
eríitt um vik að senda póst til útlanda.
Árið 1840 verða þáttaskil í sögu póst-
málanna, en þá er fyrsta frímerki í heim-
inum gefið út í Bretlandi. Forsenda
þess var nýskipan póstþjónustunnar í
Bre'.landi á þá lund, að framvegis skyldi
sama burðargjaid gilda um allt landið
án tillits til þess, hve langt sendingin
væri flutt. Skyldi burðargjaldið greitt
fyrirfram með því að líma frímerki á
sendinguna. Jafnframt var hægt að
lækka burðargjöldin.
Framhald.
Skóarinn finnur gimstainana
Kona skóarans fagnaði manni sínum
vel, þegar hann kom heim. Hafði hún
verið á dansleik, meðan hann var að
heiman. Hún spurði, hvernig gengi með
stjörnulistina. Hann lét illa yfir því og
sagði, að hún væri nú liklega búin að
koma sér i þá klípu, sem henni líkaði,
því að hann yrði nú sjálfsagt tekinn af
lifi að þremur dögum liðnum. Siðan
sagði hann henni allt hið sanna um
það, er fyrir hann var lagt. Hún sagði,
að hann skyldi ekki láta það á sér festa
og kvað vel mundi úr því rætast. Var
hún nú hin blíðasta og sváfu þau til
morguns. Leið svo, unz liðnir voru tveir
dagar; var þá hjartað komið neðarlega
í skóaranum.
Árla þriðja dags var klappað hægt á
dyrnar hans. Hann gekk út, og var þar
þá kominn gamall maður. Sá féll honum
til fóta og sagðist kominn þar til þess
að friðmælast við hann. „Ég veit vel,“
sagði hann, „að þú ert búinn að kom-
ast að því, að það var ég, sem tók
gimsteina herramannsins, og ég er kom-
Sá féll honum til fóta.
inn til þess að biðja þig auðmjúklega
vægðar og hylmingar á þessu."
„Já,“ sagði skóarinn, „ég vissi vel,
að þú stalst gimsteinunum, en ég þegl
ekki fyrir ekkert, eða ertu þjónn herra-
mannsins?"
Komumaður játar því. Síðan þreifar
hann í vasa sinn, tekur þar upp gim-
steinana og fær skóaranum þá og ærið
gjald með fyrir þögnina og fer síðan.
Skóarinn sýnir nú konu sinni gim-
steinana og segir, hvernig fór. „Hana,
sjáðu nú til!“ segir hún. „Svona fer
það, lánið eltir okkur. Þetta sagði ég,
það er ekki ónýtt að vera stjörnuspek-
ingur, eða sýnist þér það?" Skóarinn
færði nú herramanninum gimsteinana
og kvaðst þungan reikning leyst hafa,
áður en hann næði þeim, og þættlst
hann vel hafa unnið til launanna. Herra-
maðurinn kvað það satt vera, taldi fram
gjald mikið og hrósaði honum mikillega.
Ekki sagði skóarinn, hver tekið hefði
gimsteinana. Fór hann síðan heim, og
varð kona hans heldur en ekki hróðug
yfir peningunum og hélt hún fengl sér
nú nýjan kjól. Skóarinn bað hana að
eyða ekki peningunum til óþarfa. Hún
hélt hún færi varla að ganga í gömlum
kjól á dansleikjum, þegar hún væri orð-
in stjörnuspekingsfrú, enda myndi hann
ekki verða lengi að afla annars eins, því
að skyldi hann fara enn og úthrópa sig
sem stjörnuspeking í kaupstaðnum, er
þar var nærri. Æ, hann hélt bezt að
hætta sér ekki lengra. En hún hætti
ekki fyrr en hann lofaðl að halda áfram.
Framhald.
Póstþjónustan á rætur sínar að rekja
aftur í gráa forneskju. Keisarar hinna
fornu heimsvelda í Austurlöndum þurftu
að koma boðum um hin víðlendu ríki
sín til landstjóra sinna og skattheimtu-
manna. Höfðu þeir því sérstaka sendi-
boða i förum, sem fóru dagleið í senn,
milli sérstakra viðkomustaða, þar sem
þeir og hestar þeirra hvíldust, en nýr
sendiboði tók við póstinum og hélt
áfram, eins og í boðhlaupi. Mun Kyros
Persakeisari fyrstur hafa skipulagt póst-
þjónustu í þessari mynd. í Rómaveldi
hinu forna var og mjög fullkomin póst-
þjónusta á þeirra tíma mælikvarða. Á
miðöldum héldu kaupmenn og háskólar
uppi póstþjónustu fyrir sinn eigin póst.
Þrátt fyrir þetta var það ekki fyrr en
á 16. öld, að raddir tóku að heyrast
17