Æskan - 01.07.1971, Síða 33

Hvað er vísindamaður?
Kennedyhöföa í Florida sitja tveir menn í eftirlitsturni; þeir fylgjast af miklum áhuga með, hvernig geim-
/B flaug hefst á loft. — í Suður-Ameríku bograr ung stúlka í hálfdimmri jarðholu; hún sópar gætilega þúsund
ára gömlu jarðlagi ofan af gulnaðri hauskúpu af mannveru. — i rannsóknarstofu í New Vork er maður í
hvítum siopp, sem heldur föstu taki um höfuð eiturslöngu, af mikilli lagni kreistir hann eitur úr eiturtönn-
um slöngunnar ofan í tilraunaglas.
Eru þetta aðalsöguhetjur I spennandi reyfarasögu? Nei, þetta er fólk hins daglega lífs. — Vísindamenn.
Sérhver þeirra er að leita að staðreyndum, sem gætu orðið til þess að varpa Ijósi þekkingar yfir ýmislegt, sem
mönnum er annars hulin ráðgáta.
Vísindalegar rannsóknir eru samvizkusamleg og skipulögð leit að staðreyndum og hárnákvæmt skipulag þeirra á
heildarsamsetningu hlutanna. Með tilraunum og athugunum reyna þeir að fá svör við spurningum sínum, reyna að leysa
vandamálin. Sjaldan eru mikilvægar uppfinningar gerðar af tilviljun. í flestum tilvikum eru þær árangur af skipulagðrl leit
og tilraunum, sem krefjast mikillar þolinmæði.
Vísindamenn hafa að sjálfsögðu mismunandi vinnuaðferðir, en nær undantekningarlaust fylgja þeir hinni svokölluðu
„visindalegu aðferð“, sem byggist á því grundvallaratriði að útiloka fyrirfram áður gerðar ályktanir og hleypidóma. Þeir
byrja á þvi að kynna sér árangur fyrri rannsókna og tilrauna, og sannprófa það sjálfir á viðfangsefninu.
Er vísindamaðurinn hefur staðfest þær staðreyndir, sem fyrir ligja, gerir hann sér „hugmynd" eða skoðun um sam-
setningu verkefnisins, og hvernig skynsamlegast sé að leita skýringar á eðli þess. Síðan eru hafnar tilraunir, þ. e. marg-
slungnar aðferðir til þess að komast að raun um, hvort „hugmyndin" sé rétt eða röng. Oft kemur það fyrir, að hún fellur
ekkl að ýmsum eiginleikum verkefnisins og er því röng. Takist hins vegar að fá óyggjandi sönnun fyrir þvi, að „hugmyndin"
hafi staðizt allar tilraunir, verður árangurinn að sannprófast af fjölda annarra vísindamanna, áður en hún er viðurkennd
sem rökrétt fræðileg staðreynd.
Nú á dögum er það ekki á færi nokkurs vísindamanns að hafa þekkingu á öllum fræðigreinum. Til þess eru þær
orðnar alltof margar og verða æ margbrotnari og flóknari með hverju ári. Hver vísindamaður vinnur þvi að mestu á af-
mörkuðu sviði, sem hann sérhæfir sig í.
Jarðfræðin er vísindagrein um uppbyggingu, tilveru og samsetningu jarðar okkar. Líffræðin fjallar um allt sem llfir,
dýrafræði um þekkingu á dýrum, grasafræði um þekkinguna á jurtum og lífeðlisfræðin um innri byggingu lífveranna með
hliðargreinum sínum: læknisfræði og sýklafræði. Stjörnufræðingurinn rannsakar hreyfingar himinhnatta, efnafræðingurinn
rannsakar úr hvaða efnum veröld okkar er samsett og allar þær margbrotnu breytingar, sem sífellt eiga sér stað í efninu.
Eðlisfræðingurinn rannsakar samhengið milli orku og efnis og fyrirbrigði tengd þeim, eins og hita, Ijós, hljóð, rafmagn o. fl.
Og loks má nefna stærðfræðina, vísindagrein talnanna, sem notuð er í nær öllum öðrum vísindagreinum til þess að mæla,
vega, telja eða til stuðnings við lausn margvislegra annarra vandamála.
Vísindamaður, sem einbeitir sér að því verkefni t. d. að rannsaka aldur jarðar, nefnist jarðeðlisfræðingur. Annar, sem
eingöngu helgar sig rannsóknum á vírusum, sem valda ýmsum sjúkdómum, nefnist vírusfræðingur.
Þannig mætti nefna tylftir sérvísindagreina, og sífellt koma nýjar fram á sjónarsviðið. Á sérhverju sviði visindanna
eru menn, sem skara fram úr öðrum, að rannsóknarstörfum, sem hafa ómetanleg áhrif á sögu mannkynsins. Hér verður nú
sagt frá nokkrum frægustu vísindamönnum veraldarinnar. Að sjálfsögðu eru margfalt fleiri, sem hafa unnið þýðlngarmikil
víslndaafrek á við þau, sem hér greinir. Vonandi geta þessar frásagnir orðið til þess að vekja áhuga á því að kynna sér
frekar störf þessara manna.
33