Iðunn : nýr flokkur - 01.10.1927, Blaðsíða 76

330
Biblía stjórnmálamanna.
IÐUNN
Þessi óblíðu örlög gefa þó enga ástæðu til að minn-
ast hans. I stjórnmálasögum allra landa og allra alda
úir og grúir af mönnum, sem liðu skipbrot. Þetta er
næsta eðlilegt. í stjórnmálaþvögunni, þar sem hver ein-
stakur reynir að klífa upp eftir annara bökum, hljóta
einhverjir að verða undir.
Það, að nafn Machiavelli’s lifir enn og örlög hans eru
mönnum viðfangsefni þann dag í dag, er eingöngu því
að þakka, að hann gaf mannkyninu í arf eina af merki-
legustu bókum þessa heims, — eina af þeim örfáu bók-
um, sem hægt er að segja um að haft hafi bein áhrif á
sögu seinni alda.
Fjöldi af valdhöfum Norðurálfu um fjórar síðustu aldir
hafa verið eindregnir játendur kenninga þeirra, er Þjóð-
höfðinginn flytur, eða að minsta kosti orðið fyrir sterk-
um áhrifum frá þeim. Karl keisari hinn 5. hafði á þeim
miklar mætur. Þegar Henrik 3. var myrtur, fanst Þjóð-
höfðinginn í vasa hans. — Friðrik mikli reit á krón-
prinsárum sínum æsingarit gegn kenningum Þjóðhöfðingj-
ans og nefndi þetta rit sitt: Antimachiavell. Seinna varð
hann, sem konungur, einn af einbeittustu og dugmestu
framkvæmendum kenninga Machiavelli’s. — Napoleon
var heldur enginn lélegur lærisveinn. — Ensk pólitík
síðustu alda afneitar að vísu öllum skyldleika við Machia-
velli, en hefir eigi að síður fylgt trúlega helztu megin-
reglum hans. Hún hefir ávalt komið fram sem málsvari
siðgæðis og réttlætis, sannleika og frelsis — og ávalt
fengið þau viðskifti til að borga sig. Hvort þessi pólitík
játar trú sína á Machiavelli eða ekki, skiftir litlu máli.
Machiavelli myndi hiklaust hafa játað trú sína á hana.
A vorum tímum fylgir Mussolini kenningum gamla
mannsins af miklum eldhug en minna viti. Og það gerir
hann ekki einungis í hagrænum skilningi. Hann hefir