Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1928, Síða 98

292
Rilsjá.
IÐL’NN
vofir yfir, Einar Fredriksen konsúll. Hann á alla bátana og flest
húsin, og fólkið verður að sitja og standa eins og hann vill. Harð-
drægur er hann og óvandur að meðulum ef hann mætir mótspyrnu.
En nýi tíminn drepur á dyr, einnig í þessu afskekta þorpi. Samtök
verkamanna til að gæta hagsmuna sinna eru að hefjast. Ungur
læknir kemur til þorpsins, snortinn af hugsjónum jafnaðarstefnunnar.
Hann gerist foringi verkamanna, og nú byrja átökin fyrir alvöru.
Og eins og gefur að skilja verða það aðallega þessir tveir, konsúll-
inn og Iæknirinn, sem eigast við.
Svo langt er alt gott. Einmitt við þessu er lesandinn búinn.
Söguefnið er svo gott sem verða má. En „föstu tökin“ hjá höf.
verða því miður víða hálfgerð vetlingatök. Það er bersýni'egt, að höf.
hallast á sveif með jafnaðarmönnunum, enda er það alkunnugt að
hann fylgir þeirri stefnu. Samúð hans er með vinnulýðnum og
þeim, er hans málstaö verja. Svo teflir hann fram annars vegar
sérdrægum ofríkismanni og þjösna, sem jafnvel er réttur og sléttur
glæpamaður, — hins vegar óeigingjörnum hugsjónamanni, sem
lesandinn hefir hina beztu trú á og einnig virðist hafa fulla samúð
höf. En svo er þann veg á málunum haldið, að í. sögulok stendur
þessi stríðshetja eins og glópur, ráðþrota, rúinn vonum og trú, að
því er virðist. Hann hefir barist með miður drengilegum vopnum,
vegið aftan að mótstöðumanni sínum, í raun og veru lagzt öllu
lægra en nokkurntíma konsúllinn. Nú æðrast hann og gerir alt,
sem í hans valdi stendur, til þess að lægja þær öldur, er hann
hefir sjálfur vakið. Þann veg er með hann farið, að hann vekur
athlægi frekar en meðaumkun. Málstaðar síns vegna hefði hann átt
skilið betri örlög.
Að sama skapi sem læknirinn minkar, eftir því sem líður á
söguna, vex konsúllinn. Það sýnir sig æ belur, að þessi harðdrægi
þjarkur og ósvífni fantur þrátt fyrir alt er — maður. Hann verður
að vísu að lækka seglin; oss er sagt að hann selji sig í hendur
réttvísinni. En hartn æðrast ekki. Hann heldur leið sína, hnarreistur
og óbugaður. Og er fjandmenn hans gera aðsúg að honum, tekur
hann þannig á móti, að þeir tvístrast í ýmsar áttir eins og lúbarðir
rakkar. í raun og veru er það hann, sem í sögulok stendur með
pálmann í höndunum. Það er líka hann, sem lesandinn að lokum
skilur bezt og hefir mesta samúð með.
Sem þjóðfélagsádeila er sagan mishepnuð. Hafi hún átt að vera
sóknarrit fyrir jafnaðarstefnuna, þá hafa vopnin snúist slysalega í