Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1928, Síða 99

IÐUNN
Ritsjá.
293
hendi höf. Nokkurt varnarrit fyrir núverandi þjóöskipulag er hún
heldur ekki, síður en svo. Hún gefur enga leiðsögn leitandi sálum
um rétt viðhorf til vandamála þeirra, er nútíminn verður að glíma
við og fyrst og fremst krefjast lausnar. Sá, er sezt að lestri þess-
arar bókar í þeim vændum að ná réttum áttum 5 þessum skilningi,
situr að Iestrinum loknum með stórt spurnarmerki á andlitinu.
Nú verður það vitanlega ekki með sanngirni heimtað af einni
bók, að hún veiti slíka leiðsögn. Bókin getur verið góð fyrir því,
þótt hún sé enginn pólitískur áttaviti. En þessi saga er auðsjáan-
lega skrifuð í þeim tilgangi að láta andstæðar þjóðmála- og lífs-
stefnur vegast. Og þá eiga þær líka heimting á því, hvor um sig,
að fá að sýna hvað í þeim felst, bæði af ágætum og ókostum.
Hér er þessi sanngirniskrafa ekki uppfylt. Stefnurnar fá ekki að
njóta sín; til þess er Ieikurinn of ójafn. Onnur hefir á að skipa
afburðamanni að þreki og dug sem sínum fulltrúa, hin lökum
meðalmanni. En þá er um leið fyrir það girt, að gildi stefnanna
standi og falli með úrslitum baráttunnar.
í bókinni er mikið talað um skaðsemi hatursins. Brennumenn-
irnir eru þeir, sem láta hatrið fá vald yfir sér, og þessir menn
leggja alt í auðn kringum sig. Þetta er sá hinn móralski boðskapur,
er bókin flytur. Boðberi hans er einkurn þokufurstinn Þorsteinn í
Hraunkoti — þessi úrilli vandlætari, sem eys úr sér skömmunum
yfir stéttarbræður sína, en virðist sjálfur ekki vita hvað hann vill.
Er þetta gamali og þvældur sannleikur, líklegur til að falla í góðan
jarðveg hjá öldruðum konum og velviljuðum broddborgurum. Víst
er um það, að hatrið er ekki af þeim hlutum, sem eftirsóknar-
verðir eru, enda enginn óspilfur maður, sem elur hafur í brjósti
hatursins vegna. En eigi skiftir það litlu, af hvaða rót hatrið
sprettur. Hatur á rangsleitni og yfirgangi er í raun og veru ekkert
annað en vakandi rétllætiskend, en hún er aftur snar þáttur í eðli
hvers heilbrigðs manns og aðalsmerki hans um leið. Gott og vel
— mun mér verða svarað — ranglætið ber oss að hata, en ekki
mennina. En hatrið á ranglætinu á svo ofur hægt með að færast
yfir á þá, sem ranglætinu halda uppi og spyrna af alefli gegn
hverskonar viðleitni til að draga úr því. Slíkt er mannlegt og eðli-
lagt í alla staði og þýðir vart um það að sakast.
Um viðhorf nútíðarmanns til stéttabaráttunnar er naumast um
fleiri en tvo kosti að velja: annað hvort að fordæma hana eða
viðurkenna nauðsyn hennar og réttmæti, eins og sakir standa. Sé
19
IDuim XII.