Kirkjuritið - 01.06.1972, Blaðsíða 29

Saga íslenzkrar kirkjutónlistar eftir siðaskipti hefst á því, að Gissur biskup Einarsson
kaupir orgelskrifli til nýreistrar dómkirkju í Skálholti. Svo segir dr. Magnús Már Lárusson,
prófessor. Um evangeliskan sálmasöng hér í landi er það hins vegar einna fyrst vitað, að
Marteinn biskup Einarsson lét árið 1555 prenta í Kaupmannahöfn Handbók fyrir presta og
aftan við hana var skeytt sálmakveri með 35 sálmum, sem allir voru þýddir úr þýzku eða
dönsku. Þeir þykja ómerkilega gerðir. Öllu ómerkilegri þykja þó sálmar þeir, er Gísli Jóns-
son biskup lét prenta í Höfn árið 1558. Þeir voru 21 og allir þýddir með báglegum hœtti
ur dönsku, að líkindum. Nú er og vitað af rannsóknum Magnúsar Más, prófessors, að Ólaf-
Ur Hjaltason, Hólabiskup, lét prenta sálmabók í prentverkinu að Bieiðabólstað í Vesturhópi
1562. Sú bók er ekki til, en Ijóst er, að hún hefur verið hvað merkust, enda mun Guð-
brandur biskup hafa byggt á henni að einhverju leyti, er hann gaf út hina miklu sálmabók
S|na með 328 sálmum árið 1589. Með þeirri bók og Grallaranum, sem út kom 1594, má
Se9Ía, að komist á sami kirkjusöngur í báðum stiftum. Formála að fyrri bókinni skrifaði
Guðbrandur sjálfur, en Oddur biskup Einarsson að þeirri síðari. Þeir formálar eru skemmti-
*e9 og söguleg plögg og verða því birtir hér í ritinu, sá fyrri í þessu hefti, fœrður til nú-
^íðar stafsetningar af séra Magnúsi Guðmundssyni, fyrrum prófasti.
FORMÁLI doctors marteins lúthers
YFIR SÍNA SÁLMA BÓK
Að
aridlegra vísna söngur sé góður
^ þœgilegur, œtla eg öngum
Urri^um av'tanlegt. Því að af dœm-
y sPámanna og kónga í Gamla-
stamentinu, sem með söng og són
h]. sálmum og allsháttuðu strengja-
Q I' ^afa Guð lofað, vita allir. Svo
1^9 einnig hefur svoddan siðvenja í
Þá'ítn'nni upphafi verið. Já, S.
0 ^efur og einnig þvílíkt innsett
1,1 ^'kkað. í |. Kor. Xllll, og Koloss.
Qr' sklPar hann, að menn skuli syngja
v; n' hjarta, andlega sálma og
KrjUr' SVo þar með Guðs orð og
lœrdómur á alla vegu
þfti 'ákast, aukast og eflast.
ar tyrir hef eg og einnig jafnframt
öðrum nokkra andlega sálma saman
tekið til eins góðs upphafs og gefa
öðrum tilefni þar til, sem þeir betur
kunna, svo að það heilaga evangel-
ium, sem nú af Guðs náð er upp-
komið aftur, mœtti eflast, aukast og
varðveitast. Svo að vér kynnum að
hrósa oss, eins sem Móses hann gjör-
ir, Exo. XV. Að Kristur sé vor lofsöng-
ur, og að vér vitum ekki að syngja
um fegra af neinu öðru, nema vorum
lausnara Jesú Kristó, sem Páll segir
í I. Kor. II. Þessir sálmar eru og þar
til með fjórum hljóðum samsettir. Ei
til annars en þess, að eg vilda, að
ungdómurinn, sem menntast skal í
Musica og öðrum bóklegum listum,
123