Eimreiðin - 01.01.1925, Blaðsíða 90

86
RITSJÁ
eimreiðin
rétt, lög, ríki o. s. frv. og lýkur með því að gera grein fyrir, hvað þurfi
til að stjórna málum þjóðar svo vel fari. Telur hann það aðallega fernt:
1. Að þekkja þarfir þjóðarinnar, sem stjórna á.
2. Að finna ráð og tæki til að fullnægja þeim þörfum.
3. Að fylgja hinum fundnu ráðum í framkvæmd.
4. Að mæla árangurinn af ráðstöfunum þeim og framkvæmdum, sem
gerðar hafa verið, til þess að vita, hvort þær hafi náð tilgangi sínum.
Hvernig á nú að finna réttu mennina til alls þessa? spyr höf. Vér,
sem höfum þingræðið, felum það þingum og stjórn, sem þingið kýs, því
í þingræðislöndunum er hin löggefandi skynsemi þjóðarinnar þingið.
En á þingræðinu eru agnúar, og lýsir höf. þeim. Þingmenn komast á
þing fyrir tilstyrk stjórnmálaflokka, sem eru stríðandi heildir, og þar
með er illgresinu sáð í þjóðmálaakurinn. Stjórnmálaskoðanirnar verða
að trúarsetningum, sem foringjar flokkanna svefja með almenning, en
þingframbjóðandinn er á milli tveggja elda: samvizku sinnar og flokks
síns. Fer þá oft svo, að samvizkan verður að lúta í lægra haldi fyrir
hagsmunum flokksins. Þegar á þing er komið, er ástandið það sama.
Flokkaskiftingin hefur óholl áhrif á meðferð þeirra mála, sem hún nær
til, en í þeim málum, sem flokkaskiftingin ræður ekki, koma „hrossa-
kaupin" tíðum til sögunnar. Stjórnin er einnig flokksbundin, en afleið-
ingin af því er: tíð stjórnaskifti og þar af Ieiðandi los og vanþekking
þeirra, er með völdin fara.
í III.—VI. kafla bendir höf. síðan á ráð til þess að bæta þá galla,
sem á eru. Hér er ekki rúm til að lýsa þeim tillögum nánar, en enginn
þingmaður í þessu landi skyldi ógert láta að kynna sér þær út í æsar,
því þar er í fjölmörgum atriðum bent á úrlausnir, sem koma mættu að
miklu haldi. Höf. leggur meðal annars til, að kjósendum sé gert að
skyldu að neyta kosningarréttar síns, en fái jafnframt að kjósa þann á
þing, sem þeir treysta bezt, án tillits til þess, hvort sá er á kjörseðli
eða ekki, vill afnema kjördæmaskiftinguna, en hafa almenna Iandskosning,
vill skifta stjórnarstörfunum milli tveggja manna, stjórnarherra og ráð-
herra, og sé starf hins fyrnefnda aðallega fólgið í því að annast hin
daglegu stjórnarstörf framkvæmdarvaldsins, en hins síðarnefnda að sjá
um undirbúning löggjafar og ráða fram úr nýjum vandamálum, ieggur á
ráðin um það, hvernig kjósa skuli þessa menn o. s. frv. Skiftar munu
skoðanirnar verða um það, hvort framkvæmanlegar séu tillögur Q. F.
um mælingar þær á gerðum embættis- og sýslunarmanna þjóðarinnar,
sem hann telur fært að gera, til að sýna með starfshæfileika þeirra og