Eimreiðin - 01.07.1936, Síða 124

340
RADDIR
eimreiðin
leiðir, sem og rej'nslan sýnir, að i því lireinna formi sem þessir tvennn
búhættir koma fram, þvi ólíkara lögmáli fj'lgja þeir og þvi ólíkari skilyrði
heimta þeir. Sjálfseignar-frumbúið er liið sjálfstæðasta og sterkasta atvinnu-
fj'rirtæki sem til er, en iðnbú, sem býr við sömu skilyrði, liið óvissasta
og veikasta. I'rumbóndinn er svo sterkur, að liann munar litið um að
tlytja á sinn eigin kostnað söluafurðir sínar frá sér vor og haust. Sam-
kepnishæíi hans byggist mest á þvi, hvað hann getur selt ódýrt. Hann
getur vel notast við þúsund ára gamlar vinnuaðferðir, þar sem viðskifta-
bóndanum, nágranna lians, nægja ekki einu sinni hinar nýjustu og full-
komnustu. — þýzkum hagfræðingi reiknaðist svo, að framleiða mætti með
nýjum aðferðum landafurðir með 'leo af því erfiði, sem dreifbýlis-bændur
alment legðu fram.
Hvað gerir nú afstöðu frumbóndans svona sterka? — Það, að hann eI
bœði framlciðandi og ncgtandi sömu vörtinnar. — Aðal-erfiðleikar viðskiftu-
hagfræðinnar eru markaðsóvissan og flutningarnir milli framleiðenda og
neytenda. Við þetta hvorttveggja liefur afskektur viðskifta-bóndi að stríða
í stórum stil, en frumbóndinn liefur báða enda viðskifta-keðjunnar i sinni
eigin hendi. — Hagfræðingum hefur löngum gengið illa að koma frum-
bændum inn undir lögmál liinnar almennu viðskiftahagfræði. Gengissveiflui
og kreppur fara algerlega fram hjá þeim. Þetta kemur af því, að frum-
búið er ein sjálfstæð fjárhags- og viðskifta-heild, sem hefur sinar eigiu
kreppur og sveiflur eftir tíðarfari og fjárhöldum.
2. »Hin skakka sicfnatt. — Af því, sem hér er sagt, er Ijóst, að breyt-
ing frá frumbúnaðarháttunum yfir i viðskifta-búskap er gersamlega óhugs-
andi nema skilgrðunum sé gcrbregtt um leið. Landið var numið fyrir
frumbúskap og ránvrkju, en slikt dreifbýla-landnám er einmitt hið óhent-
ugasta fyrir viðskiftabúskapinn. Með sömu býlaskipun sem verið hefur.
gat þvi ekki verið um annað að ræða en efla hinn sjálfbirga frumbúskap-
Sumar framkvæmdir hafa nú miðað að þessu, svo sem búnaðarfræðslan,
styrktarráðstafanir til aukinnar og fjölbreyttari framleiðslu og tilraunir til
að greiða fyrir afurðasölunni. Þetta alt hefur liaft réttan tilgang, þótt út-
koman liafi orðið misjöfn. — Skakka stefnan byrjar með áhrifum fra
sjávarsiðunni. Menn halda að liægt sé að fjármagna frumbúskap, eins °f>
t. d. sjávarútveg, og gera liann aðnjótandi þæginda þéttbýlisins. Lánveit-
ingar byrja, jarðir hækka óeðlilega í verði, eru yfirbygðar að liúsum °S
öðrum óarðbærum endurbótum og lenda i brask. Aðkaup á vörum aukast.
og alt verður að greiðast með aukinni framleiðslu á söluafurðum. I’essi
viðskiftastcfna fær storm í seglin á stríðstima, en sá kraftur nægir ekki til
að koma undir hana þeim fótum, sem hún aldrei átti til. — Friðartínunn,
sem á eftir kom, með sinu bætta árferði til lands og sjávar, bjó frum-
bændum hin beztu skilyrði til aukinnar velsældar, en rejmdist hinum
skulduga viðskiftabúskap beinlinis banvænn. Og ekki batnaði, þegar átti
að reisa alt við með stórfeldri aukningu samgöngukerfisins, sem nú árlega
glej'pir miljónir, en vinnur aðallega það tvent að þenja út liina gráðugu
viðskiftahit enn meir og tæma rikissjóðinn. Vega- og samgöngukerfið gat