Eimreiðin - 01.07.1937, Blaðsíða 29

EIMREIÐIN
ÆTTGENGI OG LÍFSSKILYRÐI
261
dæminu um kartöflur undan sama grasi við kynlausa æxlun.
ef um blönda af svona hreinum stofnum er að ræða, er
oðl'u máli að gegna, eins og síðar mun skýrt frá. Þetta gildir
iyrir ýms lægri dýr og plöntur, sem hafa sjálfsfrjóvgun, t. d.
haunir, hveiti, bygg og hafra. En hjá flestum plöntum og öllum
hierri dýrum eru kynfrumurnar mismunandi hvað erfðaeigin-
lcika snertir. Þetta gildir auðvitað einnig fyrir mennina. Af-
hvæmin fá þess vegna eiginleika og þá mismunandi bæði frá
iöður og móður. Erfðaeiginleikar foreldranna deilast þá á ýms-
an hátt niður á afkvæmin, svo að hvert þeirra fær nokkuð frá
föðurnum og nokkuð frá móðurinni, en ekki alt frá báðum.
^ess vegna eru alsystkini að jafnaði talsvert ólík, enda þótt
lífskjör þeirra séu svipuð, og mismunurinn stafar hér fyrst og
Iremst af erfðum. Því meiri munur sem er á litþráðum kyn-
frumanna, sem saman renna, því margbreyttari verða erfðirnar.
I'Iunurinn milli eggfrumu og frjófrumu getur verið svo mikill,
að þær ge^j ej.pj sameinast, eða þær sameinast að vísu og mynda
ufkvæmi, en það verður ófrjótt, þótt það að öðru leyti nái full-
llm þroska. Þannig er t. d. venjulega um afkvæmi hests og
usna. Frá ómunatíð hefur verið reynt að finna hvaða lögum
fcríðirnar fylgi, hversvegna sum börn líkist mest föðurnum,
'umur móðurinni og sum kannske ömmunni eða afanum. En
!er,gi Yar alt á huldu um þetta efni. Á 19. öld komst fyrst skriður
a rannsóknirnar. Englendingurinn John Goss og Frakkinn
Áaudin gerðu merkilegar tilraunir á plöntum, en hinn eigin-
legi faðir erfðafræðinnar er Ágústínamunkurinn Gregor Men-
Hann fæddist árið 1822 í smábæ einum í gamla Austurríki
°g var bóndasonur. Mentalöngun hafði hann mikla, gerðist ung-
111 munkur, og klaustrið í Brúnn styrkti hann síðan til náttúru-
fræðináms við háskólann í Vínarborg. Varð Mendel síðan kenn-
ai1 og loks ábóti. í garði klaustursins gerði hann tilraunir á
ortuplöntum og fann erfðalögmál þau, sem við hann eru kend
°S gert hafa hann heimsfrægan. Samtíðarmenn hans höfðu lít-
lnn skilning á tilraunum hans, og uppgötvanir þær, er hann
gerðl> einkum á árunum 1857—18(54, vöktu litla eftirtekt fyrst í
stað. Mendel dó 1884, verk hans hálfgleymdust um hríð, en um
1900, þegar nokkrir náttúrufræðingar komust að sömu niður-
stöðu við tilraunir, fóru menn loks að skilja og meta starf Men-