Eimreiðin - 01.07.1937, Blaðsíða 90

322
ENN UM BERKLASÝKI Á ÍSLANDI
EIMBEIÐlN
Islands. Það var þriðji liður, sem fæddist um byrjun nítjándu
aldarinnar og tók alment að sýkjast af tæringunni. Þróttur og
stæling kynstofnsins, sem harðréttið hleypti í hann, er þá farið
að linast, úrvalið orðið minna en áður. Þá koma aftur harð-
réttisár frá 1880—1887, sem greiða veg tæringarinnar, án þess
að orsaka nokkurt úrval, því fáir, ef nokkrir, dóu þá úr hungri-
En þó alt þetta beri að sama brunni, reið þó mestan baggU'
muninn, að einmitt um þetta leyti misti íslenzka þjóðin þ:l
fæðuna, sem varið hafði lungu hennar frá ómunatíð og verið
hafði liennar stoð og stytta, en sem allir virðast nú vera
búnir að gleyma, því enginn minnist á hana þegar um út-
hreiðslu lungnatæringar er að ræða. Sú fæða var sauðamjólkin.
Eg man eftir þegar það kom fyrir í fyrsta sinni á Austur-
iandi, að bóndi lét allar ær sínar ganga með dilk. Það var árið
1879. Maður að nafni Jón Hall hafði verið við verzlun á Seyð-
isfirði, en hælti og setti saman bú á Brimnesi það ár. Hann
lét allar sínar ær ganga með dilk, og þótti það miklum tíð-
indum sæta. Var mikið skrafað um þetta lram og aftur, en ég
man eftir því að faðir minn, Björn Halldórsson á Úlfsstöðum,
lagði ekkert til þessa umtals, var þó sjaldan myrkur í máh,
um hvaða efni sem var rætt. Það var eins og honum fyndist
einhver örlagaþungi fylgja þessu uppátæki. Það var lika.
Tuttugu árum síðar, um aldamótin, var mikill fjöldi íslenzkra
bænda hættur að láta mjólka ær sínar, en tæringin líka óð-
fluga að breiðast út. Það er auðvitað ekki hægt að sanna þessa
staðhæfingu með skýrslum og tölum, hvorugt er til, en fram
hjá því verður ekki gengið, að þegar sauðamjólkin hvarf úr
matarílátum íslendinga, komu berklaveikisgerlar í staðinn.
Þegar ærnar voru reknar á fjöll, settist tæringin að á bæjun-
um. Og skömm væri að segja, að ekki hafi verið vel tekið
móti gestinum. Gömlu, hlýju, þekku torfbæirnir voru nú ekki
lengur nógu fínir, svo í stað þeirra voru bygðir steinsteypu-
kumbaldar, kaldir, ósmekklegir og óhollir. Með öðru hafa þeii'
eflaust hjálpað til með að gefa tæringunni byr undir báða
vængi. Hvað annað sem að er gert, er það ógerningur að út-
rýma henni úr köldum húsum. Einhver ráð verður að finna
til þess að hita þau upp eða breyta þeim, svo þau verði við-
unanlega hlý.