Eimreiðin - 01.07.1937, Blaðsíða 63

eimreiðin
ÞÆTTIR AF EINARI H. KVARAN
295
hafs í þrjá flokka: ritdóma og greinir um bókmentir, þýðingar
°g frumsamin verk.
Margir af ritdómum Einars eru ekki einungis skarpleg
gagnrýni á bókunum, heldur einnig merkileg gögn til skiln-
ings á honum sjálfum. Smekkur hans er venjulega óskeikull.
Flestir myndu honum samdóma, er hann dæmdi nýju sálmabók-
ina,1) um það, að Matthías og Valdemar Briem væru einu skáldin
þar. Aftur á móti kynni þjóðlegum fræðimönnum að þykja
hann heldur kveistinn við þá gömlu, er hann hirtir leirburðar-
ósómann í Sunnanfara.2) Einar fylgir að sjálfsögðu realism-
anum, og kennir þess bæði í dómum hans um nýjar bækur
°g í áliti hans á þeim eldri. Þannig dáðist hann að Jóni Thor-
oddsen fyrir það hve föstum tökum hann tekur veruleikann,
sem hann lýsir, og þykir hann að því lejdi bera af flestum
sínum samtíðarmönnum (líklega á Norðurlöndum).3) Líka
nndmælti hann þeirri skoðun einhvers greinarhöfundar í Isa-
fold (nr. 63, 1894), að realisminn sé ólyfjan fyrir íslenzku
þókmentirnar, enda sé hann á förum erlendis.4 *) Og loks skrif-
nði hann gegn greininni Ritmál, í Fjallkonunni, þar sem
Fenedikt Gröndal tók í streng gegn realismanum og hinum
I jótii sögum hans.B) Hann fylgir samherjanum Gesti Páls-
syni með athygli og velmeintum athugasemdum hér og hvar;
dáist hann mjög að snild hans, einkum i náttúrulýsingum.6)
Fitgerð Gests um mentunarástandið á íslandi 1889 telur hann
hiklaust beztu bók ársins7); tekur hann undir kröfu Gests
II oi nauðsyn nýrra bómenta fyrir landið, en til þess verði
hlúa betur að rithöfundunum. Honum þykir og vænt um,
Gestur rífur niður þá hjátrú, að alþýða manna sé betur
oient á Islandi en annarsstaðar, af því að hún kunni að lesa.
Hinsvegar þykir honum Gestur gera of lítið úr gildi fornsagn-
aana, þótt eigi sé þær einhlítar til mentunar. „Að vekja og
§læða þjóðernistilfinninguna öld eftir öld og vekja þjóð til
sjálfstæðiskröfu og ala von um betri framtíð er ekki neitt
1) Hkr. 18. sept. 1886. — 2) Lögb. 9. marz, 14. maí 1892. — 3) Hkr. 9.
scPk 1886. — 4) I.ögb 14., 28. nóv. 1894. — 5) Lögb. 29. dez. 1894 (Bók-
aienta-dómur Ben. Gröndals). — 6) Lögb. 23. maí 1888 (Ný saga [Sig. for-
m-D, Lögb. 29. ág. 1888 (Þrjúr sögur), Lögb. 9. jan. 1889 (Lifið í Reykja-
vik)--7) Lögb. 15., 22. jan. 1890.