Eimreiðin - 01.10.1940, Síða 96

392
RITSJÁ
EIMRBIÐIK
áður lýst (sbr. Eimr. 2. h. 1938), á Neðri tleild að vera málsvari sér-
hagsmunanna í landinu — einstaklinga — atvinnustétta og kjördæma.
Og getur það vel samrýmst hugmynd Cassons í aðaldráttum. En þetta
út af fyrir sig leysir ekki löggjöfina fullkomlega úr álögum lýðræðisins,
þvi að hana skortir réttartryggingu. Löggjöfin er eftir sem áður eins
og dómgæzlan mundi vera, ef málafærslumöununum væri sjálfum falið
að kveða upp dóma í málum sínum. Löggjöfin þarf ekki siður réttvísi
við en dómgæzlan. Hún þarf að hafa sinn þriðja aðila eða oddalið, og
það er einmitt það sem Efri deild á að vera. Efri deild skal vera mál-
svari þjóðarheildarinnar og gæta samhags, samræmis og réttlætis í lög-
gjöfinni. Þar af leiðandi verður hún að vera kosin af þjóðinni í sam-
einingu og með óheinni kosningu, því að enginn þingmanna liennar má
skulda neinum sérstökum málsparti innan þjóðfélagsins kjör sitt og
ekki hafa neinskonar sérliagsmuna að gæta. Efri deildin má því vera
fámenn og þingmenn bundnir likum eiðstaf og dómarar Hæstaréttar.
Rikisoddvitinn skal og tilnefndur eða kosinn á líkan hátt, ef til vill
af Efri deild. En hann skipar ráðherrana, sem að meiri liluta verða að
standa Efri deild reikningsskil. Eg tilfæri þessa aðaldrætti hér, ekki vegna
þess að þjóðræðinu mætti ekki fullnægja með annari skipun, heldur
sem dæmi þess, hverskonar tryggingar verður að setja til þess, að rétt-
aröryggimi sé fullnægt á þjóðrikisgrundvelli. En fyrir þessari aðalhlið
málsins virðist mér höfundur umræddrar bókar ekki hafa nægilega opin
augu. H. J.
Elinborg Lárusdóttir: FÖRUMENN I—III, Rvk. 1939—’ÍO. Fyrsta
bindi þessarar löngu skáldsögu kom út í fyrra. Það nefndist Dimmu-
borgir og var stuttlega getið í 4. hefti Eimr. 1939. Á þessu ári hafa svo
tvö síðari bindin bæzt við: Efra-Ás-æliin og Sólon Sókrates. Förumenn
eru í rauninni margar sögur um þá tegund manna, sem til voru viðs-
vegar um bygðir landsins alt fram yfir síðustu aldamót, flakkarana eða
förumennina. Fólk, sem nú er fulitiða, man þá enn í dag. En það, sem
gerir allar þessar förumannafrásagnir að samstæðri heild, er þáttur
Efra-Ás-ættarinnar, sem jafnframt er rakinn öll þrjú bindin á enda, þó
að fyrirferðarmestur sé í öðru bindinu. Efra-Ás-ættin er ein hinna kjarn-
góðu og þrekmiklu íslenzku bændaætta, sem láta skylduna ganga fyrir
hóglífinu og siðferðisþrekið fyrir lausunginni. Höfundi hefur vel tekist
að lýsa ættarkend festumikilla bænda, sem létu það vera sína helgustu
skyldu að viðhalda ættinni óspiltri og ættaróðalinu til vaxandi gengis,
þar sem í jörðinni sjálfri voru lífgrös ættarinnar fólgin hvern ættlið
eftir annan. Þessi heilbrigða lífsskoðun óðalsbóndans birtist hér
óbrengluð og alveg eins og liún var til i beztu ættum landsins og er
vonandi enn. Það varð oft að fórna miklu til þess að lifa út í æsar
samkvæmt þessari lífsskoðun. Svo verða þær lika að gera, konurnar af
Efra-Ás-ættinni, Þórdis á Bjargi og Þórgunnur á Yzta-Hóli. En þær
koma líka sterkar og svipmiklar út úr þeim íórnareldi. Elínborg Lárus-