Eimreiðin - 01.09.1968, Síða 28

174
ElMRF.ÍÐlN
Sjálfsagt á þetta líka við um fólk í öðrum landshlutum, en ég efast
um að það sé í jafnríkum rnæli.
Vér spyrjum Hagalin, livort hann liafi ekki oft lent i pólitísk-
um átökum og deilum i sambandi við bæjarmálin á ísafirði, og
hann svarar:
Mér finnst varla orð á því gerandi. Að vísu urðu stundum all-
snarpar rimmur fyrir kosningar, en nú finnst mér, þegar ég lít á
þetta úr fjarlægð, að þær hafi oftast verið sæmilega vinsamlegt hjal
— nánast að segja karp í mesta bróðerni. Annað mál er svo það,
að mestallan tímann, sem ég var á ísafirði og nokkru lengur, átti
ég i allhörðum útistöðum við kommúnista almennt á opinberum
vettvangi, og þá einkum á sviði menningarmála, og er bók mín
Gróður og sandfok, sem kom út 1943, ljósast vitni þeirra.
Eins og kunnugt er, var Kommúnistaflokkur íslands stofnaður
árið 1930, og ýmsir rithöfundar og menntamenn hneigðust brátt
til fylgis við hann. En ég gerði mér fljótlega grein fyrir því, að
þarna voru þessir menn að vinna vonlaust verk, því að þeir virtust
ímynda sér, að jreir væru staddir í eins konar víti, en ætluðu að
skapa himnaríki á jörðu — og það mjög fljótlega! Mér hefur alltaf
fundizt, að þeir menn, sem hafa ætlað sér svipað hlutverk á livaða
sviði sem er, hlytu að lifa í sjálfsblekkingu, og væru þannig ekki
sannir menn.
Með Rauðum pennum og Máli og menning hófst hér ákaflega
sterkt áróðursstarf af hendi kommúnista undir forystu gáfu-, atorku-
og trúmannsins Kristins E. Andréssonar. í sambandi við þetta var
reynt að ná tökum á sem allra flestum rithöfundum þjóðarinnar,
og það heppnaðist líka. Við vorum aðeins sárafáir, sem ekki tókst
einhvern tíma að láta snerta eitthvað á hamrinum og sigðinni.
Einkum var þetta áberandi á árabilinu frá miðjum kreppuárunum
fram yfir stríðið, eða þegar allra verst gegndi og þjóðinni var mest
þörf á, að rithöfundar héldu vöku sinni. Það kom fljótt í ljós, að
þau skáld og rithöfundar, sem ekki vildu taka þátt í þeirri bók-
menntalegu og menningarlegu „sæluríkisendurreisn“, sem boðuð
var af kommúnistum, voru ekki aðeins hundeltir og rægðir, heldur
var litið á þá sem ómerkilega utanveltubesefa. í andófi mínu gegn
þessu ástandi fannst mér, að ekki dygði einungis að láta tilfinning-
arnar ráða ferðinni, heldur yrði baráttan að byggjast á raunhæfri
sannfæringu og sannleika. Þá var það, að ég tók að kynna mér það
eftir öllum tiltækum leiðum, hvernig ástandið í raun og veru væri