Tímarit lögfræðinga - 01.11.1996, Page 38

Samkvæmt 1. tl. 3. gr. fyrningarlaga nr. 14/1905, sbr. 1. mgr. 5. gr., fymast
kröfur út af sölu eða afhendingu á vörum eða lausafé á 4 áram frá því krafa varð
gjaldkræf. Á þetta við um skaðabóta- og afsláttarkröfur í lausafjárkaupum.73
Krafa kaupanda um skaðabætur úr hendi seljanda vegna galla í
fasteignakaupum fymist á 10 árum frá því krafan varð gjaldkræf, sbr. 2. tl. 4.
gr. fymingarlaga og H 1959 105 (Efstasund). Er þá upphaf fyrningarfrests
miðað við það tímamark, er kaupandi mátti verða gallans var. Gegnir hinu sama
um kröfu kaupanda til afsláttar af kaupverði vegna galla á seldri fasteign.74
10. LOKAORÐ
Af dómum þeim og fræðiskoðunum, sem að framan er gerð grein fyrir, má
glöggt ráða, að það er ýmsum erfíðleikum bundið að ákvarða afslátt á
grundvelli hinnar stærðfræðilegu foiTnúlu, sem talin er felast í orðunum „að
tiltölu“ í 42. gr. kpl. Formúlan hefur, af ástæðum þeim sem áður eru raktar, þótt
erfið í notkun, bæði í lausafjár- og fasteignakaupum, en þó ekki hvað síst í
fasteignakaupum.
Þrátt fyrir þá annmarka, sem eru því samfara að beita afsláttarheimildinni, t.d.
í fasteignakaupum, hefur þótt of viðurhlutamikið að hafna heimildinni alfarið,
en jafnframt er játað, að heimildinni þarf að beita með ákveðinni varúð.
Dómsúrlausnir bera það með sér, að sanngjarnt þykir, að kaupandi fái dæmdan
afslátt úr hendi seljanda, þótt honum takist hvorki að færa nákvæmar sönnur á
sannvirði gallalauss söluhlutar né heldur hlutfallið milli verðmætis gallaðs og
ógallaðs söluhlutar.75
Eins og bent er á í kafla 7.2 leiðir af framangreindu, að oft verður að líta til
viðgerðarkostnaðar og ákvarða fjárhæð afsláttar út frá honum. Afsláttur er þá í
raun ákvarðaður á eins konar efndagrandvelli, og þarf þá ekki að koma á óvart,
þótt dómstólar leiti eftir ábyrgðargrundvelli, t.d. sök. Því er það svo, að
dómsúrlausnir, þar sem afsláttur er dæmdur, eru oft eins konar sambland af
beitingu afsláttar- og skaðabótaheimilda. Dómstólar virðast hins vegar sjaldnast
gera mjög alvarlegar tilraunir til þess að ákvarða fjárhæð afsláttarins út frá þeim
sjónarmiðum, sem fram koma í 42. og 43. gr. laga nr. 39/1922, þótt finna megi
einstaka undantekningar þar í frá. Þá er og vert að vekja á því athygli, að þegar
dómstólar leiða rök að því, að skilyrði afsláttar séu fyrir hendi í einstökum
úrlausnum sínum, minnir rökstuðningurinn mjög oft á rökstuðning fyrir
skaðabótum, t.d. á grundvelli skorts á áskildum kostum. Er þá vandséð, af
73 Sjá t.d. Ólafur Lárusson: Fyrirlestrar um fyrningu, bls. 14-15.
74 Sjá til athugunarH 1992 1040 (Hrafnaklettur), þar sem segir, að málið hafi af hálfu stefnda
verið höfðað til efnda á skyldu samkvæmt kaupsamningi um fasteign. Um lengd
fymingarfrests fari því eftir 2. tl. 4. gr. laga nr. 14/1905 um fymingu skulda og annarra
kröfuréttinda. Eignin hafi samkvæmt afsali verið afhent 1. janúar 1982. Kröfur stefnda á
hendur áfrýjendum hafi því verið ófymdar, er stefna var birt þeim í nóvember 1987.
75 Sjá Sigurður T. Magnússon, bls. 66.
188