Tímarit lögfræðinga - 01.11.1996, Qupperneq 57

ins, í samræmi við almennar umboðsreglur SML.39 Samkvæmt 3. mgr. 10. gr.
siðareglna Lögmannafélags Islands ber lögmanni jafnan að leita samþykkis
skjólstæðings síns, ef leita þarf sérfræðiaðstoðar, svo sem mats- eða skoðunar-
manna, ef verulegur kostnaður er því samfara. Af ofangreindu má ef til vill
leiða, að málflutningsumboð lögmanns feli í sér heimild til að undirbúa
málarekstur með þeim hætti, sem venjulegt er, en í því efni yrði að hafa hliðsjón
af efni og umfangi máls. Ef fyrirsjáanlegt er að leggja þurfí út í verulegan
kostnað, yrði lögmaður hins vegar að afla samþykkis skjólstæðings síns. Láti
lögmaður hjá líða að leita slíks samþykkis, þegar þess er þörf, má eftir atvikum
gera ráð fyrir, að umbjóðandi hans verði ekki skuldbundinn gagnvart honum til
greiðslu útlagðs kostnaðar.
3.2.4 Dómsátt
Dómari leitar sátta, ef aðilar fara með forræði á sakarefninu, sbr. 1. mgr. 106.
gr. EML. Sú umleitan fer að jafnaði fram eftir að stefndi hefur lagt fram
greinargerð sína, en áður en þing er háð til aðalmeðferðar. Dómara er þó heimilt
að leita sátta fyrr, svo og við aðalmeðferð eða eftir að flutningi máls er lokið,
sbr. 2. mgr. 106. gr. Leyfilegt er að gera dómsátt, bæði um aðfararhæfar kröfur
og viðurkenningakröfur.40 Algengast er, að sáttir séu gerðar um greiðslu
peninga, en með sátt getur aðili einnig tekið á sig aðrar skyldur, til dæmis að
víkja af fasteign eða selja sáttarhafa nokkur umráð hennar, láta hlut af hendi eða
vinna eitthvert tiltekið verk. Allar slíkar sáttir eru aðfararhæfar, enda sé þar
mælt fyrir um skyldu málsaðila.41 Dómsátt má gera um hluta máls og verður
það þá rekið áfram að öðru leyti. Einnig má gera dómsátt um kröfur, þótt þær
hafi ekki verið gerðar fyrir dómi, sbr. 3. mgr. 108. gr. EML. í 1. mgr. 108. gr.
segir, að dómari geti synjað aðiljum um að gera dómsátt, ef hann telur ólögmætt
að gera hana, efni hennar óljóst eða ómögulegt að efna hana.
Talið hefur verið, að málflutningsumboðsmaður hafi almennt ekki heimild til
þess að gera dómsátt fyrir hönd umbjóðanda síns, án þess að hafa til þess
sérstakt umboð, að minnsta kosti ekki ef hún felur í sér afsal á hagsmunum
málsaðilans.42 í dómum Hæstaréttar virðist aðeins tvisvar hafa reynt á umboð
málflutningsumboðsmanns til sáttagerðar, þ.e. í H 1984 148 og 1990 840.
H 1984 148
H höfðaði víxilmál á hendur S til greiðslu þriggja víxla, hvers að fjárhæð kr.
25.000. Við fyrirtöku málsins fyrir héraðsdómi mætti lögmaðurinn K af hálfu
H, en lögmaðurinn E af hálfu S, og var gerð dómsátt um kröfur H. Sáttin, sem
gerð var 21. desember 1981, kvað á um greiðslu stefnufjárhæðarinnar, auk
39 Pedersen: Indledning til sagf'orergerningen I., bls. 218.
40 Stefán Már Stefánsson: Réttarsáttir, bls. 29.
41 Stefán Már Stefánsson: Réttarsáttir, bls. 29.
42 Markús Sigurbjömsson: Einkamálaréttarfar, bls. 126.
207