Tímarit lögfræðinga - 01.09.2000, Side 15

hafa óverulegar mánaðartekjur, en safnar skuldum sem nema hundruðum þúsunda
við útgerðarfyrirtækið á hverju ári.
Akvæðið, sem hér er gerð tillaga um, veitir skattyfirvöldum víðtækar heimildir til að
líta framhjá formi geminga af þessu tagi og telja aðilum að þeim til tekna þau
raunverulegu verðmæti, sem þeir fá til ráðstöfunar með þessum sérstöku samningum
eða skilmálum. Að því er varðar viðskipti þar sem ákveðnir kaupgjaldssamningar eru
til viðmiðunar um þá hagsmuni, sem um er að ræða, er eðlilegt að miða við þá. Hitt
er mat skattstjóra og rrkisskattanefndar, hvemig með skuli fara ákvæði þetta að öðru
leyti.
Tilgangurinn með frumvarpinu virðist þannig hafa verið að skattleggja
„raunveruleg verðmæti“ sem skattaðili fær í sinn hlut burt séð frá því hvað sá
hlutur er nefndur í samningum milli aðila. Hér virðast því „raunveruleika-
sjónarmið“ sem liggja til grundvallar lagaákvæðum til vamar skattasniðgöngu
verið ráðandi, sbr. það sem hér að framan segir úr dönskum rétti. Lagaákvæðið
eins og það var lagt fram og samþykkt með framangreindum breytingum virðist
hins vegar vera dæmigert milliverðsákvæði, sbr. ákvæði tvísköttunarsamninga
um armslengdarreglur, sbr. hér á eftir.
I sjálfum texta 1. mgr. 58. greinar er ekki að finna neinn stuðning við það
sjónarmið að taka eigi efni samninga umfram form þeirra eða byggja eigi á
„raunveruleikanum“ í stað málamyndagemingsins. Þá em dæmi þau sem nefnd
eru í athugasemdum með frumvarpinu ekki til þess fallin að styðja það sjónar-
mið að hér sé um skattasniðgönguákvæði að ræða.
Seinna dæmið um skipstjórann er dæmigert armslengdardæmi, sbr. H 1964
887, sem leysist auðveldlega með texta laganna þar sem unnt er að telja skip-
stjóranum til tekna full skipstjóralaun í stað hásetalauna í samræmi við ákvæði
kjarasamninga. Þar er á engan hátt litið fram hjá formi samningsins heldur þvert
á móti byggt á því að hann sé fyrir hendi með ákveðinni verðleiðréttingu. Þá
hefði leiðréttingin sem greinin heimilar einnig þá verkun sem er einkennandi
fyrir milliverðsleiðréttingu, að tekjur hlutafélags skipstjórans ættu að lækka um
sömu fjárhæð og laun hans eru hækkuð.
Fyrra dæmið verður ekki skilið öðru vísi en svo að þar sé um hreinan
undandrátt tekna að ræða þar sem fyrirtækið greiðir fyrir eiganda fyrirtækisins
andvirði íbúðarhúss sem hann eignast án endurgjalds. Ekki er unnt að koma
auga á þörfina fyrir því að lögfesta einhverja sérstaka skattasniðgöngureglu til
þess að gera ráðstafanir af þessu tagi að andlagi skattlagningar hjá þeim sem
þeirra nýtur. Atvikalýsingin rúmast vel innan þeirrar víðu skilgreiningar sem
tekjuhugtak íslenskra tekjuskattslaga hefur verið talið geyma.
Niðurstaðan er því sú að enda þótt líklegt sé að höfundar 15. greinar frum-
varps þess sem varð að lögum nr. 30/1971, og síðar varð 1. mgr. 58. gr. tskl.,
hafi ætlað sér að leggja til lögfestingu á einhverri „raunveruieika"- eða skatta-
sniðgöngureglu, þá hefur sá ásetningur ekki komist til skila í lagatextanum sem
Alþingi samþykkti. Það hefur því allar líkur á móti sér að telja margnefnda 1.
mgr. 58. gr. tskl. hafa að geyma einhverja grunnreglu umfram hljóðan sína.
83