Tímarit lögfræðinga - 01.09.2000, Page 82

komnir í aðstöðu til að geta að vissu marki kontið fram pólitískum áhugamálum
sínum, án þess að hafa þurft að bjóða sig fram og láta kjósa um þau. Fyrmefndu
dómarnir þrír um beitingu 65. gr. stjómarskrárinnar eru skýr dæmi um þetta.
Það er líka dómurinn 16. desember 1999, sem ég vék að áður, þar sem fjallað
var um samninginn um Evrópska efnahagssvæðið. Þar var í reynd tekin afstaða
sem löggjafinn hafði að yfirveguðu ráði hafnað. Þetta segi ég vegna þess að við
ákvörðun Alþingis á sínum tíma um aðild að efnahagssvæðinu var einmitt
mikið rætt um hvort í þeirri aðild fælist framsal ríkisvalds til stofnana
samningsins og hvort nauðsynlegt væri að breyta stjómarskránni til þess að
ísland gæti gerst þar aðili. Um annað var varla meira rætt í tengslum við þessa
ákvörðun. Niðurstaðan varð sú að ekki fælist slíkt framsal í samningsaðildinni.
Um löggjafarvaldið var talið ljóst að engar reglur yrðu lög á íslandi nema hafa
verið lögleiddar með stjómskipulegum hætti af hinum innlenda löggjafa. M.a.
var þetta byggt á álitsgerð fjögurra lærdómsmanna í lögfræði sem þá var samin.
Það er enginn vafi á að það var hreinlega forsenda á Alþingi fyrir setningu laga
nr. 2/1993 að ekki fælist slíkt framsal löggjafarvalds í samningsaðildinni. Eg fæ
ekki betur séð en nú hafi Hæstiréttur dæmt að í samningnum felist framsal
löggjafarvalds sem ekki var talið felast í honum þá og ætla verður að hefði
hreinlega valdið því að lögin nr. 2/1993 hefðu aldrei verið sett ef legið hefði
fyrir þá. A.m.k. hefði þessi niðurstaða þá leitt til óhjákvæmilegra breytinga á
stjórnarskránni áður en af aðild okkar að samningnum gat orðið. Við samnings-
gerðina á sínum tíma voru menn nefnilega sammála um, að teldist framsal lög-
gjafarvalds felast í samningnum væri óheimilt að gera hann nema stjómar-
skránni yrði breytt. Öllu þessu sýnist mér Hæstiréttur í raun og vera slátra með
dómi sínum. Samkvæmt hinni efnislegu dómsniðurstöðu felst framsalið í samn-
ingnum, eins og ég vék að fyrr, en síðan er sneitt hjá því að fjalla um það hvort
slíkt standist stjórnarskrá nteð því að segja, í beinni þversögn við hina efnislegu
niðurstöðu, að í samningnunt felist ekki framsal. Og fyrir þessari ákvörðun
réttarins eru ekki einu sinni höfð rök sem halda nokkru vatni því að þau byggja,
eins og áður sagði, á þeirri staðleysu að löggjafinn hafi við lagasetninguna 1993
bundið hendur sjálfs sín til frambúðar. Erfitt er að átta sig á hvers vegna svona
dómsniðurstaða verður til. Hvað sem því líður er að mínum dómi ljóst að hún
fær ekki staðist sem lögfræðileg úrlausn heldur hlýtur að vera af pólitískum
toga.
5. LÓFAKLAPP OG TÍSKUSTRAUMAR
Dómarar sem nú til dags eru komnir í þá aðstöðu sem ég hef lýst þurfa að
aga hugsun sína til að láta hana ekki hafa áhrif á sig. Það er sjaldnast nokkur
sem klappar þegar grunnreglumar eru teknar fram yfir stundarljómann. Svo
held ég að heimur lögfræðinganna sé ekki alveg laus við tískustrauma fremur
en ýmsir aðrir heimar. Ein tískan er að gera ísland að þátttakanda í alþjóðlegu
lagasamfélagi, eins og dæmigerður tískukóngur í lögfræði myndi kannski orða
það. Við þekkjum líka lotningu Islendingsins fyrir útlendingum og því sem
150