Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Blaðsíða 79

Síðast ber að nefna hæstaréttardóm frá 23. nóvember 2001 í máli nr.
393/2001 („Bandaríkin III“). Málsatvik voru þau að íslensk kona og banda-
rískur maður, sem verið höfðu í hjúskap í Bandaríkjunum, leituðu hjónaskiln-
aðar og gerðu samkomulag til bráðabirgða um forsjá 3 ára dóttur þeirra sem
staðfest var fyrir bandarískum dómstóli 6. febrúar 2001. Bamið skyldi búa hjá
móður á meðan leyst væri úr ágreiningi um forsjá þess en eiga umgengni við
föður og mátti hvoragt foreldranna flytja heimili barnsins úr umdæmi dómstóls-
ins án skriflegrar heimildar hins eða dómstólsins. Konan flutti með barnið til ís-
lands 21. maí 2001 án þess að skilnaðarmálið hefði verið til lykta leitt og leitaði
til þess ekki heimildar samkvæmt framansögðu. Var þessi flutningur bamsins
talinn ólögmætur í skilningi 11. gr. laga nr. 160/1995 bæði í héraði og fyrir
Hæstarétti. Héraðsdómur, sem skipaður var embættisdómara og tveimur sál-
fræðingum, komst hins vegar að þeirri niðurstöðu að synja bæri um afhendingu
bamsins til Bandaríkjanna með hliðsjón af reglum 2. og 4. töluliðar 12. gr.
laganna. Taldi dómurinn að fenginni álitsgerð sálfræðings að of áhættusamt
væri og andstætt hagsmunum barnsins að afhenda það foreldri, föður sem það
hefði ekki dýpri tilfinningar til en raun bæri vitni í málinu. Jafnframt hlyti það
að ganga gegn hagsmunum barnsins að slíta samvistum þess við móður sem
það hefði verið í samfelldum, nánum og sterkum tengslum við allt frá fæðingu,
sbr. einkum 2. töluliður 12. gr. Þá væri ekki rétt að láta barnið gjalda fyrir þau
mistök móðurinnar að nema það á brott enda bæri í því sambandi að taka tillit
til sjálfstæðra mannréttinda barnsins sem taka bæri fram fyrir mannréttindi for-
eldra þess. Var því til stuðnings skírskotað til 3. mgr. 76. gr. stjómarskrár lýð-
veldisins íslands nr. 33/1944, 2. mgr. 34. gr. barnalaga nr. 20/1992 og 8. gr.
Mannréttindasáttmála Evrópu sem lögfestur hefði verið hér á landi með lögum
nr. 62/1994. í ljósi þessa taldi dómurinn að leitt hefði verið í ljós með fullnægj-
andi hætti að alvarleg hætta væri á því að afhending barnsins til föður í Banda-
ríkjunum undir þeim kringumstæðum sem fyrir lægju, þ.e. að bamið færi til
dvalar hjá föður og móðir ætti að minnsta kosti takmarkaðan rétt til umgengni
við það þar í landi, myndi skaða andlega heilsu bamsins og ganga gegn þeim
mannréttindum sem því væru tryggð í íslenskum lögum, sbr. 4. töluliður 12. gr.
laga nr. 160/1995.
Hæstiréttur hafnaði þessum rökum og benti á að samkvæmt 19. gr. Haag-
samningsins fælist ekki efnisleg úrlausn um álitamál varðandi forsjá bams í
ákvörðun um að því verði skilað eftir reglum hans. Myndi því eftir sem áður
standa óbreytt sú skipan á forsjá telpunnar sem foreldramir hefðu komið sér
saman um með áðumefndu samkomulagi 6. febrúar 2001 þótt eftir atvikum
þyrfti að veita föður umráð bamsins til að rjúfa það ólögmæta ástand sem konan
hefði komið á með brottnámi þess frá Bandaríkjunum ef hún kysi sjálf að fylgja
barninu aftur þangað. Hæstiréttur taldi enn fremur að fyrmefnd álitsgerð sál-
fræðings tæki ekki af öll tvímæli um það hvort alvarleg hætta væri á því að af-
hending barnsins myndi skaða það andlega almennt. Þótti konan því ekki hafa
sýnt fram á að 2. töluliður 12. gr. laga nr. 160/1995 girti fyrir afhendingu. Þá
73