Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Blaðsíða 54

5. ÍHLUTUNARRÉTTUR SAMKEPPNISYFIRVALDA
5.1 Inngangur
Samkeppnislög (SKL) taka ekki til launa eða annarra starfskjara launafólks
samkvæmt kjarasamningum, sbr. 2. mgr. 2. gr. þeirra19. Þar segir: „Lögin taka
ekki til launa eða annarra starfskjara launþega samkvæmt kjarasamningum11. í
greinargerð með lögunum er orðalag 2. mgr. 2. gr. skýrt þannig að SKL taki
ekki til „starfskjara fyrir vinnu í þágu atvinnurekanda“.20 Starfsemi verkalýðs-
félaga að bættum starfskjörum launafólks í þröngri merkingu þess hugtaks
(starfskjör bundin við vinnusamband) er tvímælalaust starfsemi að aðalmark-
miðum eins og þau hafa áður verið skýrð. Ljóst er að SKL taka ekki til þeirrar
starfsemi verkalýðsfélaga sem falla myndi að skýrum aðalmarkmiðum þeirra. í
hnotskurn undanþiggur 2. mgr. 2. gr. SKL því þá aðferð sem beitt er við gerð
kjarasamninga, þ.e. samvinnu verkalýðsfélaga og samvinnu samtaka atvinnu-
rekenda við gerð kjarasamninga og verðlagningu vinnunnar en slík samantekin
ráð myndu ella falla m.a. undir bann 10. gr. SKL við „samstilltum aðgerðum“.21
Jafnframt eru ákvæði kjarasamninga um laun og önnur starfskjör undanþegin
SKL og því gæti samkeppnisráð t.d. ekki gripið til aðgerða gegn ákvæðum
kjarasamninga um það efni eins og t.d. banns eða nýrrar ákvörðunar á grund-
velli 2. mgr. 17. gr. SKL.22 En hver er staðan þegar starfsemi að þessum skýru
aðalmarkmiðum og starfskjörum sleppir? Hér á eftir verður stuttlega reynt að
leita svars við því.
Með kjarasamningum á vinnumarkaði hefur verið efnt til margskonar starf-
semi og sjóðssöfnunar til þess að standa undir henni. Best þekkta dæmið um
þetta er stofnun almennu lífeyrissjóðanna í kjarasamningunum 1969. Ný starf-
semi og sjóðir eru enn að líta dagsins ljós, nú síðast í kjarasamningum 2000. Þá
voru stofnaðir sérstakir starfsmenntasjóðir undir sameiginlegri stjórn verka-
lýðsfélaganna og samtaka atvinnurekenda. Þessum sjóðum eru tryggðir tekju-
stofnar, m.a. með ákveðnu hlutfalli af greiddum launum allra sem laun taka eftir
19 2. gr. 1. nr. 8/1993: „Lögin taka til hvers konar atvinnustarfsemi, svo sem framleiðslu, verslunar
og þjónustu, án tillits til þess hvort hún er rekin af einstaklingum, félögum, opinberum aðilum eða
öðrum. Lögin taka ekki til launa eða annarra starfskjara launþega samkvæmt kjarasamningum“.
20 Þessi ákvæði laganna og greinargerðarinnar ber að skilja þannig að ekki sé aðeins átt við kjara-
samninga í þröngri merkingu heldur einnig einstaklingsbundna ráðningarsamninga. Sjá Axel
Adlercreutz: „Arbetsretten og konkursretten“. Studier i arbetsrett tillagneda Tore Sigeman. Iustus
Forlag, Uppsölum, 1993 bls. 13.
2110. gr. 1. nr. 8/1993: „Samningar og samþykktir, hvort heldur þær eru bindandi eða leiðbeinandi,
og samstilltar aðgerðir milli fyrirtækja á sama sölustigi eru bannaðar þegar þær lúta að eða er ætlað
að hafa áhrif á: a. verð, afslætti eða álagningu, b. skiptingu markaða eftir svæðum, eftir viðskipta-
vinum eða eftir sölu og magni, c. gerð tilboða. Samvinna á sama sölustigi um leiðsögn við út-
reikning á verði, afslætti og álagningu er bönnuð“.
22 2. mgr. 17. gr. 1. nr. 8/1993: „fhlutun getur falið í sér bann, fyrirmæli eða heimild með ákveðnu
skilyrði. Ihlutun getur m.a. falið í sér að samkeppnisráð grípi til ákvörðunar um verð og viðskipta-
kjör einstakra fyrirtækja eða fyrirtækjahópa, enda verði að mati samkeppnisráðs ekki með öðru
móti komið í veg fyrir skaðleg áhrif á samkeppni í viðkontandi grein".
48