Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Blaðsíða 51

sem launafólks eða ekki. Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu að kaup á
heimilishóptryggingu væri ekki aðalmarkmið heldur aukamarkmið og ógilti
ákvörðun sambandsins hvað varðaði þá þrjá einstaklinga sem málið sóttu. Að
öðru leyti stóð ákvörðun meirihlutans óröskuð.
Einn dómaranna, Terje Wold, skilaði sératkvæði og komst að gagnstæðri
niðurstöðu.11 Hann vildi byggja á meginreglunni um frelsi allra félagasamtaka
til þess að taka ákvarðanir í eigin málum og ráða þeim til lykta með bindandi
meirihlutaákvörðun. Hann byggði jafnframt á þeirri meginreglu að félögin sjálf
hefðu síðasta orðið um túlkun á eigin lögum og samþykktum þar á meðal hvort
kaup á heimilishóptryggingum rúmuðust innan markmiða þeirra eða ekki.
4.2.2 Svíþjóð
Samskonar ágreiningur kom upp í Svíþjóð á árinu 1981 og var dæmt um
hann í Hæstarétti Svíþjóðar 1987.12 Að því máli átti sænska rafiðnaðarsam-
bandið aðild. Málið var dæmt á þremur dómstigum. Á tveimur fyrri tapaði raf-
iðnaðarsambandið en í Hæstarétti var niðurstöðu fyrri dómstiga snúið við. Öf-
ugt við Hæstarétt Noregs komst Hæstiréttur Svíþjóðar að þeirri niðurstöðu að
meirihluti félagsmanna gæti ákveðið að kaupa heimilishóptryggingu fyrir alla
sína félagsmenn.
Á fyrri tveimur dómstigunum var byggt á því að tryggingakaupin rúmuðust
ekki innan aðalmarkmiða sambandsins. Hæstiréttur taldi þau hins vegar gera
það m.a. með vísan til þess að lög og markmið verkalýðsfélaganna yrði að túlka
í samræmi við samfélagsþróun hverju sinni. Heimilishóptryggingin væri vissu-
lega í sambandi við stöðu félagsmanna sem launafólks þar sem hún bætti efna-
hag þeirra. Tiltölulega litlir hagsmunir einstakra félagsmanna vægju ekki nógu
mikið á móti því sjónarmiði. Rétt er að taka fram að áður en dómur gekk í
Hæstarétti hafði rafiðnaðarsambandið tekið ákvörðun um að einstakir félags-
menn gætu sagt sig frá heimilishóptryggingunni.
Þessi sænski dómur hefur líkt og sá norski verið harðlega gagnrýndur. Báðir
byggja á því að dómstólum sé heimilt að túlka lög og samþykktir verkalýðs-
félaganna og sambanda þeirra en í því felst óneitanlega talsverð skerðing á
frelsi þeirra og meiri skerðing en gilda myndi um önnur félög.13
4.2.3 ísland
íslenskir dómstólar hafa ekki tekið á ágreiningi líkum þeim sem fjallað er um
hér að framan. í nokkrum dómum Félagsdóms hefur hins vegar verið vikið að
11 Nordisk Domsamling 1967, bls. 540.
12 Högsta Domstolens Dom 6. maj 1987. Málið nr. T 19/86, Svenska Elektrikerförbundet gegn
Henrik Andersen, B. Jerry Johansson, Bengt Levin og Anders Bertil Myrman.
13 Ekki eru allir á eitt sáttir með þessa niðurstöðu og rökleiðslu Hæstaréttar Svíþjóðar. Um gagn-
stæð sjónarmið má m.a. vísa til skýrslu prófessors Onnu Christensen til sænsku neytendastofn-
unarinnar frá árinu 1982: „Negativ avtalsbildning vid gruppforsakring som beslutas av facklig
organisation".
45