Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Blaðsíða 83

Samkvæmt framansögðu er það bjargföst skoðun greinarhöfundar, þegar
dómstólar ákveða aðfararfrest í afhendingarmálum, að frestur skuli hafður eins
stuttur og frekast er unnt þó þannig að ávallt sé tekið tillit til hagsmuna bamsins
með hliðsjón af málsatvikum hverju sinni. Er það í samræmi við meginreglur
og markmið beggja samninga og framkvæmd í öðmm samningsríkjum en óvíða
að minnsta kosti hafa dómstólar kveðið á um allt að tveggja mánaða skilafrest.
Varast ber að tengja saman hagsmuni bamsins og hagsmuni hlutaðeigandi for-
eldris af því að halda barni eilítið lengur áður en kemur til hinna óumflýjanlegu
skila til hins foreldrisins sem hefur lögin og réttinn sín megin. Ef móta ætti
almenna skilareglu í afhendingarmálum væri ekki úr vegi að frestur yrði ákveð-
inn að hámarki tvær til þrjár vikur en frávik frá slíkri reglu bæri að rökstyðja
sérstaklega í dómsniðurstöðu.
8. KOSTNAÐUR BEIÐANDA UM AFHENDINGU BARNS
SAMKVÆMT EVRÓPUSAMNINGNUM OG HAAGSAMNINGNUM
Um málskostnað í afhendingarmálum fer eftir ákvæðum XXI. kafla laga nr.
91/1991 um meðferð einkamála. Ekki kemur á óvart að niðurstaða dómstóla
hefur yfirleitt verið sú að málskostnaður er felldur niður, þ.e. hvor aðili er látinn
bera sinn kostnað af meðferð máls. Aðeins í einum dómi hefur gerðarþoli verið
dæmdur til greiðslu málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti en það var í H
1998 726 (,,Svíþjóðarmálið“). í þeim tilvikum þegar málskostnaður er felldur
niður virðist hafa staðið í héraðsdómurum, greinarhöfundi og fleirum hvernig
fara eigi með kostnað gerðarbeiðanda. Hefur mátt sjá í úrlausnum héraðsdóms
að málskostnaður beiðanda sé lagður á ríkissjóð. Eru um þetta ákvæði í 19. gr.
laga nr. 160/1995. Þar segir í 1. mgr. að ríkissjóður greiði kostnað beiðanda um
fullnustu ákvörðunar samkvæmt Evrópusamningnum vegna meðferðar máls
hér á landi annan en þann sem leiðir af flutningi bams frá landinu. Samkvæmt
2. mgr. greiðir ríkissjóður kostnað beiðanda um afhendingu barns samkvæmt
Haagsamningnum vegna meðferðar máls hér á landi að svo miklu leyti sem
hann fæst ekki greiddur hjá beiðanda. í athugasemdum er fylgdu frumvarpi til
laganna kemur fram að báðir samningarnir geri ráð fyrir því að móttökuríki beri
kostnað beiðanda af meðferð málsins í því ríki.
Hæstiréttur hefur túlkað 19. gr. laganna svo að þótt mælt sé þar fyrir um að
greiða skuli úr ríkissjóði kostnað beiðanda vegna meðferðar máls hér á landi sé
þar engin stoð fyrir því að íslenska ríkið verði dæmt til að greiða þann kostnað
í dómsmáli milli tveggja aðila enda hafi ríkið á engu stigi verið aðili að máli,
sbr. til dæmis hæstaréttardómar 12. desember 2000 í máli nr. 403/2000
(„Noregur II“) og 12. september 2001 í máli nr. 325/2001 („fransk-íslenski
drengurinn"). Samkvæmt þeim skilningi ber beiðanda að afla sér gjafsóknar
samkvæmt XX. kafla laga nr. 91/1991 óski hann eftir því að fá kostnað sinn
greiddan með ákvörðun í dómsmáli.
77