Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Blaðsíða 78

sinna. Hann hafi gefið til kynna að hann vildi að aðrir tækju ákvörðun fyrir sig
og sú ákvörðun ætti að vera sú að hann dveldist áfram á íslandi“. Hæstiréttur
sneri niðurstöðu héraðsdóms við og vísaði til áðurnefnds samkomulags for-
eldranna en á grundvelli þess hefði maðurinn haft með höndum rétt til að annast
drenginn eftir norskri löggjöf. Ekki yrði annað ályktað en að maðurinn hefði
einnig í reynd farið með þann rétt þar til drengurinn hefði haldið til íslands 13.
júlí 2000. Því var talið að konan héldi drengnum á ólögmætan hátt fyrir föður,
sbr. 11. gr. laga nr. 160/1995 og 3. gr. Haagsamningsins.
Hæstiréttur taldi skilyrði 3. töluliðar 12. gr. ekki vera fyrir hendi og vísaði
meðal annars til þess að drengurinn hefði ekki tekið afgerandi afstöðu eða sagt
berum orðum á hvorum staðnum hann vildi búa. Konunni var því gefinn þriggja
vikna frestur til að koma drengnum í hendur föður síns í Noregi.
Mál þetta er að mörgu leyti athyglisvert. í fyrsta lagi fyrir þær sakir að
drengnum var við meðferð málsins í héraði, 11 ára gömlum, gefinn kostur á að
velja á milli foreldra sinna. Þetta verður að telja afar varhugaverða aðferð við að
kanna afstöðu bama hvort heldur í forsjármáli eða afhendingarmáli enda kemur
fram í bókun héraðsdóms að drengurinn hafi viljað láta aðra taka slíka ákvörðun
fyrir sig. Bamið á ekki að setja í slíka aðstöðu að það geri upp á milli foreldra
sinna með svo afdráttarlausum hætti enda margar aðrar aðferðir til við að kanna
viðhorf barns til deiluefnisins. Þá verður ekki séð að dómendur í héraði hafi gætt
að því meginskilyrði 3. töluliðar 12. gr. sem heimilar í undantekningartilvikum að
synja um afhendingu bams, þ.e. að bamið sé „andvígt“ afhendingu. Lagaákvæðið
lýtur ekki að því að bam velji sér búsetustað eða tjái sig almennt um á hvomm
stað af tveimur það vilji fremur búa. Um þetta hefur barnið ekki val. Það em
foreldrar bamsins sem ákveða búsetu þess en dómstólar skera almennt úr ágrein-
ingi ef ekki um semst. Því gerist sú spuming áleitin hvort viðkomandi dómendur
hafi í þessu tilviki látið sjónarmið um forsjá bamsins ráða gerðum sínum enda
verður ekki annað séð en að afhending hafí legið í augum uppi eins og málsat-
vikum var háttað. í framhaldi vaknar önnur spuming og hún er þessi: Hvemig
nýttist sérþekking meðdómsmanna við úrlausn málsins í héraði?
í dómi Hæstaréttar 13. desember 2000 í máli nr. 426/2000 („Bandaríkin
II“) var fallist á afhendingu 5 ára barns til föður í Bandarikjunum en móðir
hafði neitað skilum á baminu eftir umgengni við það á Islandi þrátt fyrir að
legið hefði fyrir samkomulag foreldranna við skilnað um sameiginlega forsjá
bamsins með búsetu þess í Bandaríkjunum. Svipar málinu að því leyti til atvika
í „Noregi II“. Héraðsdómur, sem skipaður var einum embættisdómara, hafði
komst að sömu niðurstöðu og hafnaði því einnig að ákvæði 2.-4. töluliðar 12.
gr. laga nr. 160/1995 girtu fyrir afhendingu barnsins en áður höfðu tveir sál-
fræðingar rætt við það. Af greinargerðum sálfræðinganna þótti héraðsdómara
ljóst að bamið væri í góðum og sterkum tengslum við báða foreldra sína og því
ekki gerlegt að synja um afhendingu með vísan til 12. gr. laganna. Hæstiréttur
staðfesti þá niðurstöðu með vísan til forsendna. Var konunni gefinn mánaðar
frestur til að koma barninu í umsjá föður í Bandaríkjunum.
j
72