Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Blaðsíða 43

samkvæmt lögum dómstólslandsins. Segir í 3. mgr. að um kröfu um beinar
efndir sem ákvarða skuli hér á landi eða á grundvelli íslenskra réttarreglna gildi
ávallt ákvæði laganna, sbr. 28. gr. sáttmála Sameinuðu þjóðanna.50
Ákvæði 28. gr. Sþ-sáttmálans má skilja á þann veg að um réttinn til að krefj-
ast efnda in natura skuli fara eftir þjóðlegum reglum. Dómstól er því í alþjóð-
legum kaupum ekki heimilt að veita dóm um efndir in natura í víðtækari mæli
en heimilt er samkvæmt þjóðlegum reglum. Var þetta sjónarmið lagt til grund-
vallar við framsetningu 3. mgr. 88. gr. kpl.
Meginsjónarmið kpl. er það að unnt er að krefjast efnda in natura en á þeim
rétti eru eigi að síður nokkrar takmarkanir. Sjá einkum ákvæði 22., 23., 30., 34.
og 51. gr., 1. mgr. 52. gr. og einnig 53. gr. Regla 3. mgr. 88. gr. hefur fyrst og
fremst þýðingu að því er varðar réttinn til að krefjast afhendingar, sbr. 22. og
23. gr., úrbóta, sbr. 34. gr., greiðslu kaupverðsins, sbr. 1. mgr. 51. og 1. mgr. 52.
gr. Einnig að því er varðar skyldu kaupanda til að stuðla að efndum, sbr. ákvæði
53. gr. laganna.
Það sjónarmið býr m.a. að baki ákvæði 3. mgr. 88. gr. að oft getur verið sann-
gjarnt og jafnvel nauðsynlegt að hafna kröfu um efndir in natura. Á það sér-
staklega við þegar slíkri kröfu verður annaðhvort ekki við komið eða hún
mundi hafa í för með sér óhæfilegan kostnað eða vandkvæði. 51
10. EINSTAKLEGA ÁKVEÐIN KAUP OG TEGUNDARKAUP
Þegar um einstaklega ákveðin kaup er að ræða skuldbindur seljandi sig til
þess að láta af hendi einhvem nánar tilgreindan hlut. Ef seljandi afhendir ann-
an hlut í hans stað án samþykkis kaupanda er um vanefnd að ræða á viðkomandi
kaupsamningi. Um tegundarkaup er hins vegar að ræða þegar hið selda er
ákveðið eftir tegund. Seljandi skuldbindur sig þá til að afhenda einn eða fleiri
hluti af vissri tegund eða ákveðið magn af vissri vömtegund.
í lögum nr. 39/1922 um lausafjárkaup var víða gerður greinarmunur á ein-
staklega ákveðnum kaupum og tegundarkaupum, m.a. að því er skaðabætur varð-
ar. Telja verður að þau rök sem á sínum tíma lágu til grundvallar þessari að-
greiningu eigi ekki lengur við og því er í lögum nr. 50/2000 frá því horfið að gera
þennan mun í lögum. Aðgreiningin getur þó haft þýðingu í einstökum tilvikum.
50 í 28. gr. Sþ-sáttmálans segir: „Ef annar aðili getur samkvæmt ákvæðum sáttmála þessa krafist
þess að gagnaðili efni einhverja samningsskyldu sína þá er dómstóll ekki skyldur að dæma um sér-
staka samningsskyldu, nema dómurinn myndi dæma samkvæmt eigin innlendri löggjöf um sams
konar samning um sölu sem sáttmálinn nær ekki yfir“. í enska texta sáttmálans er þetta orðað svo:
„If, in accordance with the provisions of this Convention, one party is entitled to require perfor-
mance of any obligation by the other party, a court is not bound to enter a judgment for specific
performance unless the court would do so under its own law in respect of similar contracts of sale
not govemed by this Convention". í íslensku þýðingunni er hugtakið specific performance þýtt sem
sérstök samningsskylda og er álitamál hversu vel hefur þar tekist til.
51 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 175. Sjá að öðm leyti um efndir in natura samkvæmt nýjum kpl.
Þorgeir Örlygsson: „Efndir in natura". Tímarit lögfræðinga. 4. hefti, 50. árg. 2000, bls. 285-367.
37