Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1929, Side 95

95
og hafi flykki þetta orðið að tungli því, sem siðan snýst
í kringum jörð vora. Allt bendir þetta til þess, að ef
stærðarsól hefir einhvern tíma borið svo nærri sól vorri,
að aðdráttaráhrifa hennar hafi gætt að verulegum mun,
myndi það hafa haft hinar afdrifaríkustu afleiðingar í för
með sér.
En er nú nokkuð það í sólkerfi voru, er bendi frekar til
flóðbylgju-upprunans en hins, að efnisbelti hafi tlagnað utan
af sól vorri fyrir ofmikinn snúningshraða?
Ef sólkerfið hefði orðið til fyrir snúningshraða sólarinnar
einnar saman, án aðdráttaráhrifa annarsstaðar frá, æltu allar
reikistjörnurnar að renna í einum fleti, er stæði hornrétt
(90°) á snúningsmöndul sólar. En ef sólkerfið er orðið til
f}rrir aðdráttaráhrif frá öðrum aðvífandi hnetti og hann hefir
runnið í öðrum fleli en sólin, hlýtur snúningsflötur reiki-
stjarnanna að liggja nokkuð skáhallt á snúningsmöndul sólar.
Nú er það staðreynd, að flötur sá, sem reikistjörnurnar
renna i umhverfis sólina, er ákveðinn af brautum 4 yztu
reikistjarnanna. Yfir 99.9% snúningshraða og efnisfylld
sólkerfisins stafar frá þessum 4 reikistjörnum og brautir
Júpíters, Satúrns og Neptúns liggja allar innan 45' frá sama
fleti. En snúningsmöndull sólar steudur ekki lóðrétl á flöt
þenna, heldur myndar hann 0° horn við lóðlínu hans.
Kenningin um uppruna sólkerfisins fyrir snúningshraða sólar
getur ekki skýrt þenna mun á snúningsfleti sólar og snún-
ingsfleti reikistjarnanna. En með flóðb^dgjukenningunni er
þelta skýrt á mjög einfaldan hátt, sem sé þann, að snún-
ingsflötur sólar sé hinn sami og áður, en að snúningsflötur
reikistjarnanna hafi verið ákveðinn af hnetti þeim, sem íyrir
aðdráttaráhrif sín sogaði reikistjörnurnar út úr sól vorri og
hafi hann snúizt í þeim fleti.
Samt sem áður má nú hugsa sér, að útsog það úr sól-
unni, er leiddi af sér myndun reikistjarnanna, hafi orðið
með tvennskonar eða jafnvel þrennskonar hætti, og skal nú
gerð grein fyrir, hver þeirra muni liklegastur.
4. Smáhnattakenningin. Um og eftir 1900 tóku
þeir Chamberlin og Moulton, prófessorar við Chicago-háskóla,
að skýra frá nýrri kenningu um uppruna sólkerfisins, sem
nú er almennt nefnd smáhnatta-kenningin [the Pla-
netesimal l'heory) og vakið hefir allmikla eftirtekt í Ameríku.
Höfundar þessarar kenningar henda á það, að sólin sé
jafnvel enn sífellt að gjósa og standi gosstrókarnir út frá