Uppeldi og menntun - 01.07.2005, Blaðsíða 127

Eins og ýja› var a› hér á undan flykir mörgum samt sem á›ur hugtaki› vísindalegt læsi
svolíti› óljóst. Sérfræ›ingar, jafnt úr rö›um menntunarfræ›inga sem vísindamanna, eru
jafnvel fleirrar sko›unar a› hér sé á fer›inni villandi hugtak e›a hugmynd sem dragi
athyglina frá kjarna málsins. Edward W. Jenkins lýsir vísindalegu læsi sem margræ›u og
go›sagnakenndu slagor›i sem eigi sér engan veginn nógu skýr rök (2003). Þa› skýri
hvorki hva›a vísindaleg hugtök og a›fer›ir skipti meira máli en önnur né hvort fla› geti
veri› breytilegt hvers konar fljó›félagshópar eigi í hlut, nefnir sem dæmi stjórnmála-
menn, eftirlaunaflega, fólk sem býr nálægt kjarnorkuverum og forrá›amenn barna me›
Down´s heilkenni. Fensham tekur í sama streng og segist frekar vilja tala um Science for
citizenship og skilgreina flurfi mun betur hva›a hugtök og a›fer›ir úr vísindum skipta
mestu máli í lífi og starfi nútímafljó›félagsflegns.
Þrátt fyrir hina hör›u gagnrýni á hugmyndina um vísindalegt læsi flá vir›ist hún
vi›urkennd me›al fljó›a heims. Um 60 fljó›ríki taka flátt í PISA-rannsókn OECD vori›
2006 flar sem megináhersla ver›ur lög› á slíkt læsi. Kjarninn flar ver›ur mat á hæfni til
a› nýta sér vísindalega flekkingu (competency component). Vi› flennan kjarna sty›ja svo
flrjár meginsto›ir e›a svi›. Í fyrsta lagi samhengi (context component), flar sem reynt er a›
meta hversu vel svarendur átta sig á flætti vísinda og tækni á ýmsum svi›um daglegs lífs
og starfs, svo sem heilbrig›imálum, umhverfismálum, neyslu, lífsstíl, öflun lífsnau›synja,
orkumálum og fleira. Í ö›ru lagi er um a› ræ›a flekkingu á náttúru og vísindum (knowledge
component). Hér er komi› inn á hin hef›bundnu svi› líffræ›i, e›lisfræ›i, efnafræ›i,
jar›fræ›i og stjörnufræ›i, en fló fylgt flví meginmarkmi›i PISA a› kanna hvernig 15 ára
unglingar nýta sér flekkinguna í lífi og starfi, sí›ur hvort fleir búa yfir sundurgreindri
flekkingu. Loks er um a› ræ›a ábyrgt vi›horf til vísinda og vísindalegra vandamála
(attitudinal dimension). Hér er um a› ræ›a áhuga og vi›horf til vísinda sem slíkra og
stu›ning vi› a›fer›ir fleirra og enn fremur ábyrga afstö›u til ýmissa mála, t.d. sjálfbærrar
flróunar (OECD, 2005).
Eftir PISA 2006
Ljóst er a› flest ríki veraldar hafa lagt sig fram um a› efla flátt náttúruvísinda í námskrám
sínum allt frá yngstu stigum og upp úr. Ákve›in vandamál hafa skoti› upp kollinum í flví
samhengi sem ví›ast hvar reynast vera af sama mei›i, (sbr. Harlen, 2000; Fensham, 2004;
Allyson Macdonald, 2000). Þar er fyrst til a› nefna veikar forsendur kennara og tak-
marka›a me›vitund fleirra og reyndar fleiri um rök fyrir breytingum í flessa veru og hva›
flær fela í sér. Í ö›ru lagi er horft til námskenninga sem falla ekki vel a› hinni hef›-
bundnu hugmynd um atferlismi›a›a og kennarastýr›a kennsluhætti. Í flri›ja lagi er
varpa› fram nýjum hugmyndum um efnistök og a›fer›ir, til dæmis sterka tengingu vi›
veruleika daglegs lífs. Og loks er spurt: Hva› af öllum fleim aragrúa hugtaka og a›fer›a
úr raunvísindum ætti a› setja í forgang? Þa› er engan veginn ljóst sbr. tilvitnun í úttekt
Smithers og einnig skrif Fenshams; sjá einnig umfjöllun hér á undan um stær›fræ›ilegt
læsi í grunnmenntun og kennaramenntun.
PISA-rannsóknin 2006 mun færa okkur hafsjó af gögnum til a› vinna úr og læra af, líkt
og hún ger›i reyndar einnig árin 2000 og 2003. Enn fremur hefur miki› veri› rætt og
skrifa› á sí›ustu árum um vísindalegt, tæknilegt og stær›fræ›ilegt læsi og hva› fla› allt
M E Y V A N T Þ Ó R Ó L F S S O N
127
uppeldi_14arg_2hefti_9 copy 12/13/05 9:50 AM Page 127