Uppeldi og menntun - 01.07.2005, Page 131

tí›ku› hér á landi – barn li›ins tíma; ein af lausnum gærdagsins á vi›fangsefni morgun-
dagsins“.
Ég tek undir me› Rúnari um klaufalega framkvæmd hér á landi sem bygg› er á
framandi hugmyndum eins og a› framan er lýst, en fló vil ég ekki fordæma hugmyndina
um samræmd próf og sta›hæfi a› flau geti fari› saman vi› skóla án a›greiningar ef vel er
á spilunum haldi›. En til fless flarf a› breyta vinnubrög›um frá flví sem nú er.
Hlutverk skólastarfs, eins og alls uppeldis, er a› „koma nemendum til nokkurs flroska“
og flar flarf flví a› vi›hafa jafnt a›hald sem hvatningu. Allir flurfa a› hafa einhverja
hugmynd um stö›u sína í augum annarra jafnframt eigin mati og fá brýningu til frekari
átaka. Svo dæmi sé teki› lýsir fla› vir›ingu vi› nemendur me› flroskahömlun a› gera til
fleirra kröfur og ætlast til fless a› fleir leggi sig fram í námi. Nemendur vilja yfirleitt vita
hvernig fleir standa sig í námi og félagslegum samskiptum í samanbur›i vi› a›ra en
einnig hvort fleir standa sig vel og e.t.v. betur í dag en í gær. Rökræ›an um námsmat
stendur flví ekki, e›a ætti ekki a› standa, um anna›hvort fla› sem á vantar e›a fla› sem
vel er gert heldur um hvorutveggja, um áherslur og jafnvægi fleirra á milli svo og um flær
a›fer›ir sem beitt er til a› tryggja áherslurnar. Lausnin er flví ekki a› láta eins og saman-
bur›ur eigi sér ekki sta› heldur a› setja hann í rétt samhengi.
Óánægja skólafólks me› samræmd próf, eins og ég túlka hana, snýst um opinbera
notkun á ni›urstö›um námsmats hópa, skóla, sveitarfélaga og fljó›a. Ef ni›urstö›ur mats
eru alfari› einkamál nemenda, foreldra fleirra og kennara erum vi› á velflekktum
vettvangi einkamála og ni›urstö›ur fleirra flví ekki til opinberrar umræ›u. En me› flví a›
víkka út tilgang prófanna, eins og fram kemur í Regluger› um samræmd próf í 10. bekk
(2000), flannig a› flau sýni einnig yfirvöldum menntamála hvort námsmarkmi›um
A›alnámskrár hafi veri› ná› og hvernig skólar standa sig í samanbur›i vi› a›ra skóla
landsins, eru ni›urstö›ur fleirra ger›ar opinberar.
Fyrri vi›bótin vi› tilgang prófanna, a› kanna árangur skólastarfsins, er e›lileg og gefur
sér ekki fyrirfram hva› rá›i árangrinum. Þa› er vissulega full ástæ›a til a› kanna áhrif af
svo vi›amikilli og kostna›arsamri tilraun me› manninn sem skólastarf er og mætti saka
stjórnvöld um vanrækslu ef flau létu fla› undir höfu› leggjast. Sí›ari vi›bótin, könnun á
flví hvernig skólar standa sig, gefur sér hins vegar fyrirfram a› skólinn beri meginábyrg›
á námsárangri nemenda. Kennarar og skólastjórnendur breg›ast ókvæ›a vi› flessum
gefnu forsendum, sem skiljanlegt er, flví a› ekki eru allir orsakaflættir í fleirra höndum.
En flegar fari› er a› birta ni›urstö›ur einstakra skóla bygg›ar á slíku mati tekur fyrst
steininn úr. Þá finnst fleim a› veri› sé a› hengja bakara fyrir smi›, e›a a.m.k. bara einn
af mörgum sem unnu a› bakstrinum, og fla› opinberlega.
Því má halda fram me› nokkrum rétti a› samræmd próf, eins og flau eru framkvæmd
hér, fljóni fyrst og fremst hagsmunum yfirvalda menntamála sem flar me› fái
upplýsingar um stö›u hópa, skóla og allra nemenda sem taka prófin til a› bera saman
innbyr›is e›a vi› a›rar fljó›ir. Þau fljóni ekki flví hlutverki a› hvetja nemendur til náms
e›a skóla til gó›rar kennslu.
Til a› halda kostum samræmdra prófa en for›ast ókostina mætti breg›ast vi› me›
ýmsum hætti. Prófin mætti hanna flannig a› flau leitu›ust vi› a› meta jafnframt færni
nemenda í óræ›ari fláttum eins og hópsamstarfi, sjálfstæ›um vinnubrög›um, mati á
G R E T A R L . M A R I N Ó S S O N
131
uppeldi_14arg_2hefti_9 copy 12/13/05 9:50 AM Page 131