Búnaðarrit - 01.01.1989, Síða 89
byggðastofnunar þar í landi, H.B.I. (Highland and Island Development
Board), taldi að áhrif fiskeldis á byggðaþróun væri mikil, en stofnunin hefur
stutt mjög þessa nýgrein. Eftir sýningu fórum við í þriggja daga ferðalag til
að skoða fiskeldisstöðvar. í Skotlandi voru reistar fyrstu strandeldisstöðvar
í heiminum fyrir um meira en áratug síðan. Okkur gafst tækifæri á að skoða
þær báðar. Stór sjóeldisstöð „FARMOCEAN“, sem er sænsk úthafskví,
var í höfninni í Oban á Vesturströnd Skotlands. Háskólinn í Stirling er
meðeigandi í þessari stöð, en hann er sá háskóli sem lagt hefur áherslu á
fiskeldi.
í Suður-Skotlandi heimsóttum við bónda með regnbogasilung, en stærsti
hluti framleiðslunnar fór fram í jarðtjörnum og virtist ganga mjög vel. Það
vakti einnig athygli okkar að flutningur á fiski fór að mestu leyti fram í
lögnum. Bóndi þessi var þátttakandi í samvinnufélagsskap, sem sá um
sölustarfsemina og það virtist til fyrirmyndar.
Styrkir til fiskeldisbænda eru töluverðir, einkunr í Norður-Skotlandi og
eyjunum. Þegar rætt er um stofnkostnað ersá háttur hafður á, að meðtalinn
er rekstrarkostnaður fram að fyrstu tekjum. Stofnlánasjóður er ekki
starfræktur heldur sjá viðskiptabankarnir um lánafyrirgreiðslu. Mikið af
lánum eru í formi yfirdráttar. Efnahagsbandalagið veitir styrki til vanþró-
aðra svæða og einnig eru veittir styrkir úr þróunarsjóði landbúnaðarins.
Ferðaþjónusta er ein stærsta búgrein í Norður-Skotlandi. Þar hefur
skógrækt dafnað vel og það fer ekki fram hjá neinum. Undarlegt þótti
okkur þó.að heyra þá tala um skógræktina sem náttúrumengun, sem spillt
gæti ferðamannaúíveginum. Ferðamenn kæmu ekki til Skotlands til að
horfa á landið, sem væri eins og bættar gallabuxur.
í júní fpr ég með fiskeldishópnum um Snæfellsnes og Dali, og síðar um
Vestfirði. Meðal annars var skoðuð stöðin íslax hf, en í framhaldi af þeirri
heimsókn var okkur falið það verkefni að gera arðsemisútreikninga fyrir
stækkun á þeirri stöð. Margar stöðvar voru skoðaðar síðar á árinu auk
annarra stuttra ferða. Hafbeitarráðstefnu Veiðimálastofnunar og náms-
stefnu um fiskeldi sat ég á árinu.
Arðsemislíkan
í samvinnu við Óskar hef ég hannað líkan til þess að framkvæma arðsemis-
mat. Líkanið er byggt upp á þann hátt að stofnkostnaður, hlutafjáreign og
lántaka mynda upphaf efnahagsreiknings. Settur er upp rekstrar- og
efnahagsreikningur fyrir 20 ár. Gerð er krafa um að sjóðurinn sé réttu
megin við strikið, en með því kernur í ljós hversu erfitt er að stofnsetja ný
fyrirtæki nema að hlutafé sé 30-40% af stofnkostnaði, sem er í sjálfu sér
ekki undarlegt. Afurðalánakerfið þarf að vera gott til þess að geta greitt
laun fyrstu árin.
87