Frjáls verslun - 01.11.2002, Qupperneq 51

BÆKUR JÓN SIGURÐSSON - FOBSETI
nemendanna þaðan; lærði undir skóla heima hjá karli föður
sínum og dimitteraði hjá Gunnlaugi Oddssyni, dómkirkju-
presti í Reykjavík.
Eftir stúdentspróf var Jón fyrst innanbúðarmaður hjá R C.
Knudtzon, helsta danska selstöðukaupmanninum í Reykja-
vík, en síðan ritari Steingríms biskups. I Höfn hellti hann sér
í námið við Háskólann og störf við könnun og skráningu
handrita, íslenskra og danskra. Fljótlega hafði hann unnið sér
hylli bæði íslenskra og danskra menntamanna á þessum
sviðum sem einstakur dugnaðarforkur og nákvæmur vísinda-
maður og verkefnin helltust yfir hann, þannig að hann fann
sér aldrei tíma til að ljúka prófi á sviði norrænna fræða. Hins
vegar tileinkaði hann sér óvenju djúpa og víðtæka þekkingu á
samskiptum Islands og Danmerkur með tilvísun í þessi fornu
skjöl. Með vaxandi pólitískum áhuga almennings í Dan-
mörku verður staða íslands í ríkinu æ áleitnari.
Jón liggur veikur mikinn hluta vetrar 1840 og gefst gott tóm
til að hugsa sinn gang. Um haustið hefst í fyrsta sinn kennsla í
hagfræði við Hafnarháskóla í umsjá Adolph Frederick Bergsöe,
sem á eftír að gefa út Den Danske Stats Statistík í flórum
þykkum bindum á árunum 1844-'53. Bergsöe aðhyllist frjáls-
lynda stefnu í anda Adams Smiths og Ricardos og hefur verið
kallaður faðir hagfræðinnar í Danmörku. Um þetta
leyti helltist bylgja líberalismans yfir Danmörku.
Höfuðrit Davids Ricardos, On the principles of
political economy and taxation, kom út í danskri
þýðingu 1839 og er vitað að Jón kynntí sér það og í
framhaldi af þvi ritverk ýmissa annarra lærisveina
Adams Smiths, svo sem Frakkans Jean B. Say, sem
lýrstur hagfræðinga reyndi að skilgreina frum-
kvöðulinn og hlutverk hans, svo og verk samtíma-
mannanna Johns Ramseys MacCullochs í Bret-
landi og Karls H. Rau í Þýskalandi. I tímum hjá
Bergsöe kynntí Jón sér meðal annars stjórnlaga-
fræði, rekstrarhagfræði, þjóðhagfræði og hagsögu.
Á næstu árum reyndi á það hvort unnt væri að
sameina íslensku menntamennina í Kaupmanna-
höfn undir því merki rómantíkur sem Fjölnis-
menn höfðu þegar reist. Svo reyndist ekki. Jón og
liðsveit hans kærðu sig lítt um að skírskota til
tilfinninga landsmanna. Þeir vildu sníða endur-
reistu Alþingi stakk að hætti annarra þjóðþinga
og ætla því stað í Reykjavík, sem yrði stjórnsýslu-
miðstöð landsins þegar fram liðu stundir. Þeir
vissu líka að ekki var nóg að sækja réttinn í
hendur Dönum heldur skapa nýtt hugarfar fram-
fara og frelsissóknar með þjóðinni.
Og nú streymir hvert hagfræðiritið á fætur
öðru úr penna Jóns Sigurðssonar. 1843 birtir
hann langa og lærða ritgerð, Um verzlun á
Islandi, í Nýjum Félagsritum. Þar flytur hann
löndum sínum þau rök íyrir frjálsri verslun og
milliríkjaviðskiptum, sem enn eiga við og væru
þörf hugvekja ýmsum öflum í þjóðfélaginu enn
þann dag í dag. Meðal annarra ritsmíða hans má
nefna Litla fiskibók (Kbh. 1859), Litla varnings-
bók handa bændum og búmönnum á Islandi
(Kbh. 1861), Um fjárhagsmálið og meðferð þess
á Alþingi 1865 (Rvk. 1867) og enn aðra langa og
ítarlega ritgerð í Nýjum félagsritum árið 1872,
Um verslun og verslunarsamtök. Þá má nefna Fjárhag og
reikninga Islands og ijölmargar greinar aðrar á íslensku og
dönsku. Af skrifum Jóns í dönsk blöð var Dönum svo
kunnugt um hagfræðiþekkingu hans, að til tals kom að hann
yrði eftirmaður Bergsöes sem forstöðumaður Hagstofu Dan-
merkur, við fráfall hans 1854. Mun hann þar hafa goldið fram-
göngu sinnar í frelsisbaráttu Islendinga.
Af framansögðu má það vera öllum ljóst, að Jón Sigurðsson
hafði náð tökum á öllum höfuðatriðum klassískrar hagfræði í
upphafi stjórnmálaferils síns og beitti þeim í frelsisbaráttunni
bæði gegn dönskum yfirvöldum og íslenskum afturhaldsöflum.
Svo mikið er víst að Islendingar sáu ekki fræðilegar
greiningar á hag lands og þjóðar, sem kæmust í hálfkvisti við
þessar ritsmíðar Jóns Sigurðssonar, þar til komið var langt
fram á 20. öld.
Svarar það ekki spurningunni um hver hafi verið íýrsti
íslenski hagfræðingurinn?
Helstu heimildir: Guðjón Friðriksson: Jón Sigurðsson, ævisaga, fyrra bindi;
Vísbending, jól 2002: Jón Sigurðsson; fyrsti hagfræðingurinn. Þorvaldur Gylfa-
son: Viðskiptin efla alla dáð, Rvk. 1999. Indriði Einarsson: Sjeð og lifað. Endur-
minningar. Rvk. 1936. Heimir Þorleifsson: Frá einveldi til lýðveldis (1981).30
Öryggisskáparnir frá Rosengrens
eru traust geymsla fyrir peninga,
skjöl, tölvugögn og önnur verð-
mæti. Skáparnir sem em í hæsta
gæðaflokki fást í ýmsum stærðum
og gerðum. Kynnið ykkur úrvalið.
| Bedco & Mathiesen ehf
Q Bæjarhrauni 10
pi Hafnarfirði
J Sími 565 1000
51