Frjáls verslun - 01.11.2002, Blaðsíða 83

LUNDÚNflPISTILL SIGRÚNflR: BÓK UIVl STJÓRNUN OG SIÐFERÐI
Bell talar um mikilvægi hugrekkis og að hugrekki þýði ekki að maður sé aldrei
hræddur - þvert á móti sé hugrekki að þora eitthvað þó að maður sé hræddur.
Þegar Bell talar um mikilvægi hugrekkis og að hugrekki þýði
ekki að maður sé aldrei hræddur - þvert á móti sé hugrekki að
þora eitthvað þó að maður sé hræddur - þá er það einkar áhrifa-
mikið, því að Bell hefur sjálfur oft sýnt hugrekki. Ekki að hann
sé alltaf stoltur af þvi.
Bell varð prófessor við Harvard þó að hann hefði ekki próf
frá neinum fínum skóla, væri ekki af góðum ættum og hefði
ekki stundað rannsóknir á þeim sviðum, sem höfðu komið
samstarfsmönnum hans að. Það var ekki sérlega fínt að hafa
einbeitt sér að kynþáttamisrétti. En þegar lagadeildin gekk
fram hjá blökkukonu fór hann í launalaust frí í mótmælaskyni
og kom svo ekki aftur að skólanum. Þá fékk hann stöðu við
lagaskóla New York University þar sem hann þarf bara að
kenna og stunda fræðin en ekki sitja í deildinni og það finnst
honum hin besta lausn.
Sex lykilatriði Bókina skrifar hann einkum fyrir nemendur
sína, sem oft líta á hann sem fyrirmynd og velta fyrir sér hvernig
hann hafi komist í gegnum lífið. Hann hefur sex lykilatriði til við-
miðunar. Þau eru:
1 Ástriðukraftur. 4 Samband við maka.
2 Hugrekki og áhætta. 5 Siðrænn innblástur.
3 Trú. 6 Speki auðmýktarinnar.
Öll þessi atriði íjallar hann um á fallegan og einlægan hátt. Hann
er persónulegur án þess að upplýsa lesandann um það sem
honum kemur ekki við. Hann miðlar af eigin reynslu, vináttu við
fólk sem fór sínar eigin leiðir og bendir á fyrirmyndir sem falla
að skoðunum hans.
Sjálfum sér samkvæmur og ná langt Spumingin sem Bell spyr
í upphafi er hvernig hægt sé að vera sjálfum sér samkvæmur og
ná samt langt. Svarið er ekki einhlítt, Bell er ekki að skrifa neina
einfalda uppskriftabók. Grunnurinn er að hafa einhveija við-
miðun í sjálfum sér. Eitthvað sem maður trúir á og hvikar ekki
frá hvað sem tautar og raular. Án slíkrar viðmiðunar er hætt við
að manni verði hált á svellinu þegar aðstæður koma upp þar sem
er þrýstingur á mann að gera það sem manni hugnast kannski
ekki alveg en þorir varla að standa á móti. Ekki svo að skilja að
Bell hafi gaman af vandræðum. Hann viðurkennir fuslega að
honum líði best að vinna í sátt og samlyndi, en er ekki sáttur við
að láta sig hafa hvað sem er.
Bell er alinn upp í sterkri trú og fer ekki í launkofa með hvað
hún skipti hann miklu máli. En fyrir Bell er trúin styrkur og
hann tjallar um trúarskilning sinn á hrífandi hátt. Engin ein-
strengingsleg bókstafstrú, en þörf fyrir að finna sér siðrænan
grundvöll í trúnni.
Bæði í Enron og WorldCom voru starfsmenn, sem sögðu
frá misfellum í rekstrinum. Þeir hafa átt auðveldara með að fá
störf en margir fyrrum starfsfélagar þeirra. Fyrir nokkrum
árum kvartaði starfsmaður í enska bankanum Abbey National
yfir því að yfirmaður hans lét hann skipta við fyrirtæki í eigu
systur yfirmannsins. Starfsmaðurinn áleit að fyrirtækið leysti
verkefni sín illa af hendi og að margir reikninganna væru fyrir
óunna vinnu. Á endanum varð undirmaðurinn að hætta, en
síðar, þegar yfirmaðurinn hafði verið rekinn og dæmdur fyrir
svik, var starfsmaðurinn ráðinn aftur og er nú orðinn háttsettur
innan bankans.
Það barf Sterk beín Lærdómurinn af dæmum Bells og öðrum
dæmum er að sterk bein þarf til að vekja athygli á misferlum á
vinnustað. Á endanum getur það hins vegar borgað sig, bæði
vegna þess að maður stendur þá sjálfur uppréttur, sem er meira
en starfsfélagarnir gera kannski, og eins af því að hugrekkið og
réttsýnin borgar sig - á endanum. En auðvitað eru til margar
sögur um hið gagnstæða: hugrekki, sem endaði bara í brott-
rekstri. Bell bendir hins vegar á að jafiivel þá er ekki eins og
ekkert hafi gerst. „Hann (sá sem var rekinn fyrir að benda á mis-
fellur) hefur gert skyldu sína við sjálfan sig og aðra. Áhrifin af því
að hann tók áhættuna lifa áfram löngu eftir að hann er farinn."
Langflestar bækur um stjórnun eru skrifaðar út frá sjónar-
miðum viðskiptaheimsins. Annaðhvort af þeim sem hafa náð
langt og skrifa til að miðla af reynslu sinni og auðgast enn frekar
af henni. Eða þær eru skrifaðar af þeim, sem hafa virt viðskipta-
heiminn fyrir sér og þóttst sjá hvað kæmi þar að gagni. Bell
kemur úr allt annarri átt, úr háskólaheiminum og baráttunni
fyrir lýðréttindum. Það skín líka í gegnum texta hans að hann
álítur erfitt að vera sjálfum sér samkvæmur þegar peninga-
græðgin án siðferðisvitundar er eina leiðarljósið.
Morgan Stanley og Stéttarfélögin Það vantar svo sem ekki ný
dæmi. Nýlega kom í ljós að Morgan Stanley ráðlagði við-
skiptavinum að ijárfesta ekki í fyrirtækjum með sterk stéttar-
félög. Gagnrýnir fjölmiðlar gátu sér þess til að ráðin væru dul-
búin aðferð til að beina tjárfestingum í hátæknigeirann, sem
hefur hrapað svo eftirminnilega. Meðan hlutabréf í sam-
göngugeiranum, sem er þrælskipulagður af stéttafélögum,
hafa lækkað um 27 prósent á Dow Jones undanfarin tvö ár
hafa hlutabréf i hátæknigeiranum á Dow Jones lækkað um 82
prósent á sama tíma.
Skondið dæmið um að það getur borgað sig að fylgja sann-
færingu sinni upplifði bandaríska tímaritið Poetry nýlega. Þetta
er tímarit um ljóðagerð með tíu þúsund áskrifendur og ijarska
virt en útgáfan berst stöðugt í bökkum. Fyrir um tuttugu árum
sendi kona að nafni Ruth Iilly tímaritinu ljóð, sem Joseph Parisi
ritstjóri áleit ekki nógu góð 1 tímaritið, en gaf henni samt vinsam-
leg ráð. Nú er Iilly látin og hefur ánafnað tímaritinu hlutabréf og
eignir, sem eru metnar á um 100-150 milljónir Bandaríkjadala.
Auðæfi Ruth Iilly má rekja til lyijafyrirtækisins Ely Lilly. Nú er
vandi Parisi auðvitað ekki lengur að halda tímaritinu lifandi
heldur hvernig hann eigi að ávaxta gjöfina skynsamlega og
halda frá sér gylliboðum um ijárfestingaráðgjöf.
Það verður enginn svikinn af að lesa bók Bells og hún vekur
upp skemmtilegar og þarfar vangaveltur, auk þess sem hún veitir
innsýn inn í líf og hugsunarhátt bandarískra blökkumanna. Og já,
það skiptir máli að vita og finna að það eru hlutir hér í lífinu sem
skipta máli og það skiptir máli að halda fast í þá. S3
Bell varð prófessor við Harvard þó að hann
hefði ekki próf frá neinum fínum skóla.
83