Frjáls verslun - 01.11.2002, Blaðsíða 55

ERLENDAR LflNTOKUR
Seðlabankanum. í núverandi skiptíngu vegur evran þyngst eða
rúm 37% og Bandaríkjadalur tæp 25%. Því vega tvær stærstu
myntírnar í gengiskörfunni samtals um 62%. (mynd: geng-
iskarfan)
Mynt..........Breyting gagnvart ISK frá 1. jan. 2002
USD ..................... -17,32%
GBP ..................... -10,78%
CAD ..................... -15,61%
DKK ...................... -6,79%
\'CK ...................... 1,93%
SEK ...................... -4,07%
EUR ...................... -6,88%
CHF ...................... -6,40%
JPY ..................... -12,77%
Algengast er að erlend lán fyrirtækja séu samsett úr fimm
myntum sem að jafnaði endurspegla vel skiptíngu krónunnar
og er því hlutfall evru (EUR) og Bandaríkjadals (USD) oftast
hátt. Hveijar hinar þijár myntirnar eru er mjög breytilegt en al-
gengast hefur verið að velja breska sterlingspundið (GBP), jap-
anska jenið QPY) og sænsku krónuna (SEK). Hefðbundin
lengd lánasamninga er 3-5 ár. A undanförnum árum hefur
verið algengast að fyrirtæki láti myntsamsetningu erlendra
lána sinna vera óbreytta á lánstímanum, og taki þeim gengis-
breytíngum sem eiga sér stað þegjandi og hljóðalaust. I
töflunni hér að neðan sést hversu mismunandi gengisþróun
einstakra mynta hefur verið gagnvart krónunni á fyrstu 11
mánuðum ársins eða fram til 3. desember.
Á meðan norska krónan (NOK) hefur styrkst á árinu um
tæp 2% þá hefur Bandaríkjadalur veikst um rúm 17%. Gengis-
vísitala krónunnar hefur á sama tíma lækkað um tæp 10%.
Myndin sýnir þróun þeirra níu mynta sem mynda gengiskörfu
krónunnar frá því á árinu 1999. Þar sést vel hversu miklu máli
skiptir að velja réttar myntír í lánasöfn og jafnframt að endur-
skoða myntsamsetninguna reglulega, enda er þróun myntanna
mjög mismunandi gagnvart krónunni.
Hér sést hversu mismunandi gengisþróun einstakra mynta hefur verið
gagnvart krónunni á fyrstu 11 mánuðum ársins eða fram til 3.
desember.
Vaxtaáhætta íslensk fyrirtæki hafa ekki lagt það í vana sinn
að nýta sér kosti vaxtaskiptasamninga og festa vexti af
erlendum lánum. Flest fyrirtæki eru því að greiða breytilega
vexti, t.d. eins, þriggja eða sex mánaða Libor vexti að við-
bættu álagi. Vaxtabreytingar hafa verið verulegar á síðustu
árum og sem dæmi má nefna þá lækkaði Seðlabanki Banda-
ríkjanna stýrivexti sína alls 11 sinnum á árinu 2001 eða sam-
tals um 4,75%. Á sama tíma voru vextír lækkaðir um 0,25% í
Svíþjóð. Vaxtagreiðslur fyrirtækja eru því líklegar til að sveifl-
ast verulega við erlenda lántöku en það er þó mismunandi
milli mynta.
Óljós áhætla Erfitt getur reynst fyrir stjórnendur fyrirtækja
að gera sér skýra grein fyrir þeirri áhættu sem fylgir erlendri
lántöku. Erfitt er að meta áhrif sveiflna á gengi mynta sem og
erlendra vaxtabreytinga. Flökt krónunnar hefur verið verulegt
frá því að Seðlabankinn breyttí peningastefnu sinni á síðasta ári
og lét krónuna fljóta. Fór flöktíð mest upp í um 15% í fyrra en
hefur minnkað það sem af er þessu ári. Flökt krónunnar er orð-
ið staðreynd og má búast við að það verði að jafnaði 6-10% sem
er svipað og gengur og gerist með erlendar myntir. Hins vegar
gæti sú staðreynd að íslenskur gjaldeyrismarkaður er grunnur
leitt tíl þess að skammtímasveiflur verði enn meiri.
Minni yfirsýn Til viðbótar við óljósa áhættu vegna erlendra
lána tapast yfirsýn þegar fylgjast þarf með vaxta- og gengis-
þróun þeirra níu mynta sem mynda gengiskörfu krónunnar.
Nákvæmt yfirlit yfir stöðu erlendra lána er fæsmm fyrirtækjum
aðgengilegt nema á gjalddögum og því er þróun lánasafnsins
ekki fullkomlega ljós þess á milli.
Skuldastýring Skuldastýring lánasafna hefur það að mark-
miði að vega gegn þeim áhættuþáttum sem skapast við erlenda
lántöku og um var fjallað hér að framan. Byggist það á því að
viðhalda nákvæmri vöktun á stöðu lánasafna og bregðast við
óheillavænlegri þróun.
Gengisfall krónunnar á síðasta ári og miklar sveiflur því sam-
fara hafa vakið fyrirtæki til umhugsunar um áhættu erlendra
lánasafna sinna og er skuldastýring orðin fastur þáttur í erlendri
lántöku flölmargra fyrirtækja. Með því mótí er fjármagnskostn-
aður vegna lána lágmarkaður að teknu tilliti til áhættu.
í langflestum lánasamningum eru ákvæði þar sem fyrir-
tækjum er gert kleift að breyta myntsamsetningu lána sinna
við greiðslu vaxta og afborgana. Mismunandi er milli banka-
stofnana hvort um kostnað sé að ræða við breytinguna en
algengast er að eini kostnaðurinn sé munur á kaup- og sölu-
gengi þeirra mynta sem breytt er. I skuldastýringu er þetta
ákvæði nýtt tíl þess að skipta milli mynta eftír því hversu hag-
felld þróun þeirra er, með tílliti til gengis- og vaxtaþróunar.
Jafnframt eru framvirkir samningar nýttir tíl að bregðast strax
við gengisþróun fram að næsta myntbreytingardegi.
Með aðferðafræði skuldastýringar er hægt að áætla framtíð-
argreiðsluflæði vegna erlendra lána sem auðveldar fyrirtækj-
um stefnumótun og fjárhagsáætlanagerð. Þar með geta stjórn-
endur fyrirtækja fengið mat á vaxtagreiðslu og upphæð afborg-
ana í íslenskum krónum 1-6 mánuði fram í tímann.
Spár gera ráð fýrir að vextír gengiskörfu krónunnar verði
áfram lágir næstu mánuðina. Hins vegar er meiri óvissa fólgin
í innlendri vaxtaþróun. Líklegast er þó að vaxtamunur við
útlönd fari minnkandi á næstunni. Vaxtamunurinn er nú um
3,0% og því er ljóst að óhagsstæð gengisþróun getur verið fljót
að vega upp hagræðið af erlendri lántöku ef ekki er fylgst
grannt með gengis- og vaxtaþróun. BD
55