Frjáls verslun - 01.11.2004, Qupperneq 86

Aætlunarferðir
írá Bifreiðastöð Akureyrar 1936. Akureyri — Reykjavik — Akureyri. Á einum degi (hraöferðir) hvern sunnudag, miðvikudag og föstudag fr,1 báðum stöðum. Tveggja daga ferðir hvern þriðjudag og fimmtudag frá báðum stöðum. — Aígreiðsluna f Reykfavík annast Bltreföastöö /s/ands sírai 1540
: Til Austfjarða hvern þriðjudag og fimmtudagkl. 8 f. h. frá báðum stööum. Afgreiðsla fyrir Austfirði, sfmstöðin á Egilsstöðum. Til Kópaskers hvern föstudag og þaðan laugardag kl. 8 f. h. Til Húsavíkur hvern sunnudag, mánudag, miðvikudag og föstudag. - Afgreiðsla Hótel Asbyrgi. Til Mývatnssveitar (Skútustaða) ? hvern mánudag, miðvikudag og laugardag kl. 9 f. h. Frá Skútu- stöðum sömu daga kt. 3 e. h. Afgreiösla á Skiitustööum.
Til Dalvíkur hvern þriðjudag, fimmtudag og laugardig kl. 8 f. h. Frá Dalvik sömu daga kl. 10,30 f. h.
Að Kristnesi alla daga kl. 12 á hádegi. Á Sunnudögum fjórar íerðir.
Vaglaskógur: Sætaferðir í fólks- og »body«-bflum um helgar. Bifreiðastöð Akureyrar. Kr. Kristjánsson.
Þetta auglýsingaspjald frá Bifreiðastöð Akureyrar frá árinu
1936 sýnir að nokkru umsvif Kristjáns Kristjánssonar í sér-
leyfisakstri. Spjaldið átti Svanlaugur Ólafsson, bifvélavirki á
Akureyri, sem nam iðn sína hjá BSA og vann þar alla tíð síðan.
Svanlaugur lést árið 2002, réttu ári eftir að hann léði bókarhöf-
undi spjaldið til skönnunar ásamt fleiri gögnum.
brúin á Hvalfjarðaleiðina. Hún var yfir Fossá í Kjós og sumarið
eftir voru settar biýr á Laxá, Biynjudalsá og Botnsá og er bíl-
vegur ekki talinn opnaður fyrir Hvalljiirð fyrr en það ár, 1932.
Kóngarnir í samkeppni á norðurleiðinni steindór tók þegar
upp samkeppni við Krislján sumarið 1932 og báðir kóngamir
höfðu bíla í förum yfir sumarið milli Akureyrar og Faxaflóa-
svæðisins þá og næstu sumur. Framan af var endastöð bílanna
við Faxaflóa norðanverðan, Steindórs á Akranesi í tengslum við
ferðir Fagraness milli Reykjavíkur og Akraness, en Kristjáns í
Borgamesi í tengslum við ferðir Suðurlands milli Reykjavíkur
og Borgamess. Ferða Fagranessins naut raunar ekki lengi við
og Steindór beindi sínum ferðum líka til Borgamess í tengslum
við Suðurlandið og síðar Laxfoss, þegar hann tók við ferðunum
af Suðurlandinu.
Þegar sérleyfislögin svokölluð tóku gildi árið 1935 var Akur-
eyrarleiðinni skipt milli þeirra keppinautanna. BSA hélt uppi
ferðum allt árið ef þess var nokkur kostur vegna ófærðar, en
Steindór var aðeins inni á sumrin. Endumýja þurfti sérleyfin
með vissu millibili og þegar sérleyfistíminn rann út árið 1944
neitaði Krislján á BSA að halda áfram akstrinum nema stöð
hans fengi sérleyfið ein allt árið.
Steindór vildi eftir sem áður aðeins sinna sérleyfinu yfir
sumarið. Niðurstaðan varð sú að Póstmálastjómin, sem hafði
yfirsljóm yfir sérleyfunum, ákvað að taka sérleyfið Akranes-
Akureyri í sínar eigin hendur í eitt ár til að byija með „og
hefir póstmálastjómin fengið leigðar bifreiðar hjá fimm bif-
reiðaeigendum til ferðanna og er rekstrinum þannig háttað, að
gróði eða tap, sem af honum verður, skiptist milli þeirra þegar
búið er að draga frá kostnaðinn við stjóm, skrifstofuhald og
afgreiðslu, er póststjómin annast að öllu leyti.“2 Meðal þeirra
sem leigðu Póstmálastjóminni bíla var Kristján Kristjánsson
á BSA.
Póstmálastjómin hélt uppi ferðum á norðurleiðinni allt til
sumarsins 1949. Strax eftir fyrsta sumarið var hætt að leigja
bíla til akstursins heldur vom þeir keyptir. Síðan var ákveðið
að selja sérleyfið og eignir þess. Nokkrir bílstjórar og verk-
stæðismenn tóku sig saman og keyptu sérlejdið og bílana,
ásamt verkstæðinu á Grímsstaðaholtinu, og stofnuðu hluta-
félagið Norðurleið um reksturinn.
Leigubílar, bílaumboð, verkstæði Báðir áttu kóngamir
sammerkt í því að þeir hófu fólksflutninga með áætlunar-
bílum í allar áttir jafnóðum og leiðir opnuðust til þeirra verka.
Steindór hóf nær samstundis ferðir til Hafnarljarðar og austur
um sveitir, einnig til Suðumesja. Kristján gerði hið sama eftir
þvi sem kostur var á norðausturhominu. Til er auglýsinga-
plakat frá árinu 1936 sem tilgreinir 7 áætlunarleiðir frá Akur-
eyri í viðbót við suðurleiðina. Hvor tveggja kónganna rak
einnig leigubílastöð og verkstæði fyrir bíla sína. Kristján rak
auk þess almennt bílaverkstæði og síðar bílasmiðju þar sem
hann byggði meðal annars yfir bíla sína. Þá gerði hann líka út
vömbíla.
Páll Stefánsson stofnaði umboð fyrir Ford-bíla í Reykjavík,
þriðja bílaumboðið sem tók til starfa hér á landi. Páll var frá
Þverá í Laxárdal og ekki ólíklegt að þeir Kristján hafi þekkst
að norðan. Arið 1928 varð Kristján umboðsmaður P. Stefáns-
sonar á Akureyri. Þaðan í frá hafði Kristján og síðar Bílasalan
hf., sem hann stofnaði 1946 við annan mann, lengi síðan
umboð fyrir Ford. Eftir heimsstyijöldina síðari keypti Kristján
fyrirtækið P. Stefánsson í Reykjavík og var nafni þess þreytt í
Fordumboðið Kr. Kristjánsson hf. Þegar þar var komið hafði
Kristján lítil sem engin afskipti af þeirri starfsemi sjálfur en
fékkst við önnur viðskipti. Meðal annars reisti hann stórhýsi
við Suðurlandsbraut þar sem Fordumboðið Kr. Kristjánsson
leigði neðstu hæðina. En þekktast varð húsið sem Hótel Esja,
nú Nordica.
Ellefu ára aldursmunur var á bílakóngunum. Steindór var
fæddur árið 1888, Kristján 1899. Styttra varð þó milli brottfarar
þeirra af þessum heimi. Steindór lést árið 1966 en Kristján árið
1968. Ekkert er eftir í Reykjavík til minja um fyrirtæki Stein-
dórs og umsvif þess. Að því leyti búa Akureyringar betur sem
enn eiga BSA sem rekur alhliða bílaverkstæði og bílasölu.ŒJ
- Að mestu upp úr bókinni Saga bflsins á íslandi 1904-2004.
Sigurður Hreiðar Hreiðarsson.
Orðréttar tilvitnanir:
1 Guðlaugur Jónsson: Bifreiðir á íslandi 1904-1930.
2 Tíminn, 25. maí 1944.
86
j