SunnudagsMogginn - 12.09.2010, Side 13

12. september 2010 13
Oxford | Hvar er Guð í hugum Bandaríkjamanna? Sögulega
hefur ávallt verið togstreita á milli ákvæða bandarísku
stjórnarskrárinnar um aðskilnað kirkju og ríkis og reglu-
legra trúaruppsveiflna, jafnvel trúaröfga, sem leita útrás-
ar í hinu pólitíska ferli og reyna jafnvel að sölsa það undir
sig.
Þessi togstreita kemur hvergi jafn greinilega fram nú og
í baráttunni um sál Teboðshreyfingarinnar [sem sækir
nafn sitt til þess þegar andstæðingar breskrar skatt-
heimtu hentu tefarmi í höfnina í Boston árið 1773 til að
mótmæla teskatti á þeirri forsendu að aðeins fulltrúar,
sem þeir hefðu sjálfir kjörið, mættu heimta af þeim
skatt]. Ástæðan er sú að samhliða því að sundrung varð í
samfylkingu hins kristilega hægrivængs, sem ráðið hefur
lögum og lofum í bandarískri íhaldsstefnu síðan á níunda
áratugnum, hafa öfl úr þessum sama kristna rétttrún-
aðargeira reynt að seilast til áhrifa – sumir myndu segja
yfirtaka – í Teboðshreyfingunni, sem upprunalega var
óháð trúarbrögðum.
Ást á frelsi – andúð á höftum
Teboðshreyfingin á sér lofsverðan uppruna í grasrótinni.
Frelsishyggjumenn, ákafir stuðningsmenn stjórnarskrár-
innar og venjulegt fólk, sem hefur áhyggjur af skerðingu
réttinda, hvort heldur er af hálfu George W. Bush eða
Baracks Obama, átta sig vitaskuld á aðskilnaði kirkju og
ríkis: Ef þú vilt ekki að stjórnvöld hafi afskipti af lífi þínu,
vilt þú örugglega ekki að þau segi þér á hvað þú eigir að
trúa.
Þessi tortryggni gagnvart kerfinu á sér langa hefð í
Bandaríkjunum þar sem málflutningur fyrir aðskilnaði
kirkju og ríkis – sem þótti róttæk skoðun á seinni hluta
átjándu aldar – helgaðist af reynslu trúarlegra minni-
hlutahópa á borð við kvekara, húgenotta og púritana,
sem allir urðu fyrir trúarlegum ofsóknum í Bretlandi og
Frakklandi.
Því miður á trúarleg þröngsýni sér einnig langa sögu í
Bandaríkjunum og til eru öflugar hreyfingar, sem geta
ekki sætt sig við að Guð skuli ekki hafa ætlað að Banda-
ríkjamenn yrðu kristin þjóð. Ronald Reagan sá sér hag í
að nýta sér þessa kjósendur með því að veita afli, sem
kalla mætti „trúin gengur fyrir“, inn í hið „stóra tjald
íhaldsmanna“ þar sem trúarbrögðin höfðu áður skipt
frekar litlu máli.
Síðan á níunda áratugnum hafa „menningarstríð“
(venjulega sviðsett) um samkynhneigð, fóstureyðingar
og kynlífsfræðslu og önnur dulkóðuð málefni, sem varða
trúarleg gildi, verið notuð til að fá hinn kristilega hægri-
væng til að fylkja liði. Bush lýsti því hvernig hann snerist
til trúar með orðalagi, sem hafði verið gengið úr skugga
um að félli rétttrúuðum, kristnum Bandaríkjamönnum í
geð með skoðanakönnunum.
En þegar alvarleg kreppa og endalaus raunveruleg stríð
blasa við hafa málefnin, sem „menningarstríðin“ hafa
snúist um, ekki sama mátt og áður til að hvetja til að-
gerða. Að auki er kristilega íhaldshreyfingin orðin stjórn-
laus og margklofin og margir af leiðtogum hennar látnir,
hafa misst trúverðugleika vegna kynlífshneylska eða eru
jafnvel hreinlega taldir skrítnir. Þetta er ástæðan fyrir því
að arkitektar hins kristilega hægrivængs – margir þeirra
eru pólitískir atvinnuráðgjafar án nokkurra raunveru-
legra tengsla við hreyfinguna – líta á Teboðshreyfinguna
sem kjörna bráð til að snúa á sitt band og ná þar síðan yf-
irráðum.
Fingraför kristilega vængsins
Fingraförin blasa við. Fyrstu uppákomur Teboðshreyf-
ingarinnar snerust um málefni þar sem trúarbrögð skiptu
ekki máli: Seðlabankann, peningastefnu, skatta, umfang
ríkisvaldsins og einkum og sérílagi stjórnarskrána. Nú
dæla hugveitur og hópar á hinum skipulagða hægri væng
peningum bæði í vefsíður og uppákomur Teboðshreyf-
ingarinnar og bragur „menningarstríðs“ eykst jafnt og
þétt í málflutningi þeirra.
Á Townhall.com og LibertyCentral.org má til dæmis sjá
útskýringar á stjórnarskránni í frekar vandræðalegri
sambúð við greinar, þar sem skorað er á borgarana að
grípa til aðgerða gegn mosku þar sem tvíburaturnarnir
stóðu í New York. Annars staðar er að því er virðist lofs-
verð grasrótaráskorun um að endurvekja gildi stjórn-
arskrárinnar í einstökum ríkjum Bandaríkjanna, en þegar
smáa letrið er skoðað er um að ræða herferð til að festa
kristileg gildi í lög ríkjanna.
Að sama skapi beitir Teboðshreyfingin, sem í upphafi
sýndi engan áhuga á að nota orðfæri og táknmyndir kyn-
þáttafordóma, nú í auknum mæli slíku lýðskrumi í mál-
flutningi sínum. Frelsismálstaður hreyfingarinnar víkur
nú reglulega fyrir vænisýki í garð múslíma og er í beinni
mótsögn við málefni á borð við stuðning við að smala
saman ólöglegum innflytjendum í Arizona án tillits til
réttinda þeirra.
Pólitísku ráðgjafarnir á bak við þessa breytingu vita að
rembuháttur hefur áhrif í Bandaríkjunum – sérstaklega á
tímum efnahagserfiðleika og pólitískrar ólgu. En kannski
munu nógu margir Bandaríkjamenn hafa augun opin í
þetta skiptið og læra af sögunni.
Pólitísk ofstækissótt í vöggu lýðræðis
Fyrir rúmri öld greip um sig pólitísk sótt í landinu, sem
markaði upphaf nútímalýðræðis, og varð til þess að
venjulegt fólk varð að taka afstöðu á forsendum, sem
byggðust á kynþáttafordómum og lýðskrumi. Kaldhæðn-
ir pólitískir skipuleggjendur mótuðu almenningsálitið –
með áróðri í fjölmiðlum, sem þóttust vera frjálsir, og
markvissum hatursræðum – þannig að það styddi grófa
misnotkun réttvísinnar og tæki undir tilraun til að mála
trúarlegan minnihlutahóp djöfullegum dráttum til póli-
tísks framdráttar.
Það segir sitt að þessi móðursýki var búin til í nafni
baráttu gegn „landráðum“ í þágu „þjóðaröryggis“. Einn-
ig er athyglisvert að sá einstaklingur, sem borinn var
sökum, úr hinum hataða minnihlutahópi, var dæmdur í
lífstíðarfangelsi og sætti refsingu – einangrun á eyju í
4500 km fjarlægð – sem búin var til sérstaklega fyrir hann
eftir að dómur féll.
Þjóðin, sem hafði skilgreint sjálfa sig á forsendum trúar
sinnar á frelsi og skynsemi í rúmlega hundrað ár, lét
draga sig á tálar af hinni villimannlegustu birtingarmynd
þjóðrembunnar. Jafnvel siðmenntaðir, lærðir ein-
staklingar tóku þátt. Þessi rasíska vænisýki greip ekki um
sig í Bandaríkjunum, heldur Frakklandi, vöggu „frelsis,
jafnréttis og bræðralags“. Og hinn „svikuli, trúarlegi
minnihlutahópur“ var ekki múslímar heldur gyðingar.
Reyndar er mikilvægasta bók, sem sá sem vill kynna
sér Bandaríkin og skilja hið sjúka pólitíska andrúmsloft í
landinu hin aðdáunarverða nýja greining Ruth Harris á
Dreyfus-málinu í bókinni The Man on Devil’s Island.
Harris fer að nýju ofan í hin frægu réttarhöld til að sýna
hvernig jafnvel hin mestu lýðræðisríki geta hrasað þegar
gott fólk snýr baki við grundvallarsjónarmiðum sínum og
leiðtogar eru með hræðsluáróðri knúnir til að vega að
hornsteinum lýðræðisins í nafni „þjóðaröryggis“. Sér-
staklega þarf að minna bandaríska gyðinga á að þegar
spjótum er beint að einum trúarlegum minnihlutahópi
eru allir trúarlegir minnihlutahópar í hættu.
Frakkar endurheimtu sál sína að lokum - en það gerð-
ist löngu eftir að almyrkvinn skyggði á þeirra hjartfólgn-
ustu lýðræðisgildi. Bandaríkjamenn – og Teboðshreyf-
ingin – ættu að horfa til þess þegar trúarremba tók
stjórnarskrárhyggjuna herskildi og líta síðan rækilega í
eigin barm.
Höfundur er aðgerðasinni og þjóðfélagsrýnir og höfundur
bókarinnar Give Me Liberty: A Handbook for American Re-
volutionaries. ©Project Syndicate, 2010. www.project-
syndicate.org
Guð gerist
boðflenna
í teboðinu
Nú dæla hugveitur og hópar á
hinum skipulagða hægri væng
peningum bæði í vefsíður og
uppákomur Teboðshreyfing-
arinnar og bragur „menning-
arstríðs“ eykst jafnt og þétt í
málflutningi þeirra.
Félagar í teboðshreyfingunni mótmæla í bænum Flagstaff í Ariziona.
Veröldin
Naomi Wolf
Reuters