Ný saga - 01.01.1990, Qupperneq 37

{^om m entathmh rn
s pta Itíficarttni P f\atni iit Scýifá ttailfef
tina dí t Stár&farm V-tfr ýíchtifáen
<%'tftantfA jtttnd té^fo
\p\{ tiJar tf7
^ Xelimfunei Ju*e tZreiimÍcettn itnJL
fiíjé hé tf"' fffic** •um. itj JfGcJJrruitrrm Cty* 'f’
t?i ffyt rroi^hxyt ^tcffa: 9lp}*{‘ a
IfíHis 14jtcitn%i tini r*&mé - tn&CPýi
frntt undm Ooce >um uf ^fiercfC. V- Jijn
Í/iiV , 4ítrJ reffrtJyi Je&aí <*Jma(*e*iCrni -ttyerufi
____-jj/ul jerjJc V*" Otu£mc mcMrrnelecCtn -
t^nrtv
;£-
uiuh - "W 'örc'CT’/'*! emcrnfcme : tJt»rrn iijniftcm.fi
<ý: *ei& ‘ t ^
9^)»*’ Jijjl*lcif ifnnc iirfecn
nJHtfiirifut e>*e*ufr*/nÍiir íure: ufumi/lti; fc
jfrínifr. Gmjf’tf e»ntt arfiAa mpQ -£vcfi\
íti’-e
Juc.nrii fcttrittett ijfivrt j-ejh'tií
Qtr ncac’fí* ctfnmL' fuene cijfutii
netje&e
accofnme LtíÍ-,tírt
ftfg fvctcMUf
19'
tlM
v
9>ul1-o
J-cjuttf itificrn. tft
tit ^íwra
rn éisypct* epKe&^iJlfcn-
Latína var alþjóðamál í Vestur-Evrópu, líka á íslandi, langt fram eftir
öldum. Myndin sýnir upphafið að Skýringum viö rökræðulist Ramusar eftir
Brynjóif biskup Sveinsson þar sem fjallað er um skiigreiningu Aristóteiesar
á list. Þýtt /'Hugur, tímarit um heimspeki I, 1988.
milli. Prentun bókar er ekki
málbreyting. Siðskiptin eru
ekki málsöguleg heldur menn-
ingarsöguleg skil, og að flytja
þessi menningarsögulegu skil
yfir á tungumálið, stenst ekki.
Byrjuðu íslendingar að tala
nútímamál um leið og Oddur
fékk fyrsta eintakið í hendur
frá prentaranum í Hró-
arskeldu? Hvernig skyldi hon-
um hafa orðið innanbrjósts
þegar hann vatt sér inn í
prentstofuna, opnaði bókina
og í ljós kom að hún var alls
ekki á sama máli og handritið
að bókinni? Sú staðreynd að
Nýja testamentið var prentað á
íslensku árið 1540 sýnir ein-
faldlega að það urðu alls eng-
in þáttaskil í íslensku máli við
prentun þess og reyndar ekki
heldur við prentun Guð-
brandsbiblíu nokkrum áratug-
um síðar. Það er einmitt í
þessu sem málsögulegt mikil-
vægi þeirra er fólgið. Þœr
breyttu engu! Ef þær hefðu í
raun og veru breytt einhverju,
hefðu þær ekki það málsögu-
lega gildi sem raun ber vitni.
Því er oft haldið fram, og
það réttilega, að æskilegt sé
að íslendingar geti lesið það
sem skrifað hefur verið í land-
inu. En þá verður líka að taka
tillit til þess sem kalla mætti
tungutal íslenskra bókmennta.
íslenskar bókmenntir eru
nefnilega ekki bara skrifaðar á
íslensku. Þær eru skrifaðar á
að minnsta kosti þrem tungu-
málum: íslensku, latínu og
dönsku. Þetta skýrist betur ef
hugtakið „íslenskar bókmennt-
ir“ er ekki einskorðað við
bókmenntir á íslensku heldur
notað sem samheiti yfir bók-
menntir íslendinga. Það er
ekkert nýtt að fleiri en eitt
tungumál séu notuð i landinu
til mismunandi samskipta. Nú
eru enska og íslenska algeng-
ustu mál íslendinga en ís-
lenskan eina bókmenntamálið
að heitið geti, þó að enskan
liafi sótt mikið á sem fræði-
mál, meðal annars í íslenskum
fræðum. Áður fyrr gegndu,
auk íslenskunnar, latína og
danska þessu hlutverki, en þó
var sá munur á að þær urðu
líka að lifandi bókmenntamáli
hjá íslenskum menntamönn-
35
um og á þeim voru skrifuð
mörg nafntoguð verk íslenskr-
ar bókmenntasögu.
Staða íslenskunnar er raunar
breytileg eftir j^ví hvernig á
hana er litið og á hvaða tíma.
Á miðöldum (og jafnvel enn í
dag þegar ritmálið á í hlut)
var hún aðeins ein mállýska