Ný saga - 01.01.1997, Blaðsíða 39

„Vinnan göfgar...“
andi áhrif af rekstri tukthússins. „Vinnan
göfgar manninn“ átti vel við hugsunarhátt
þeirra er að honum stóðu. Þessi vinna skipt-
ist aðallega í tvennt, sumar- og vetrarvinnu,
og svo aftur í vinnu á vegum fangelsisins og
útleigu tukthússlima.
Grófu torf
- lögðu garða,
akra töddu,
unnu að svínum,
geita gættu,
grófu torf.
Þannig kveður Rígsþula á um verksvið þræla.
Árni Óla birtir þessa vísu í upphafi kafla síns
um mógröft í Reykjavík.11 Það vill svo til að
fyrsta og seinasta línan í kvæðinu taka til
þeirra verka sem fangar unnu helst á vegum
tukthússins og voru ekki samboðin frjálsum
mönnum fornaldar.
Svo virðist sem vinna fanga í tukthúsinu
hafi lengi verið vanmetin. Björn Þórðarson,
sem hefur skrifað um refsivist á íslandi, held-
ur því fram er hann ræðir um mataræði fanga
18. júlí, 28. nóvember og 5. desember 1807, að
þá hafi fangar ekkert unnið og verið lokaðir
inni.12 Þetta er að vissu leyti rangt hjá Birni.
Samkvæmt vinnuskrám voru fangar vinnandi
í júlí, enda sumarmánuðirnir sá tfmi þegar
mesta vinnu var að hafa. Margir voru við mó-
tekju megnið af mánuðinum ásamt því að
vera skráðir í vinnu hjá einstaklingum, svo og
við grjóthleðslu, vinnu við Nesstofu og við
róðra.13 í nóvember voru einnig skráðir
vinnudagar þó að þeir séu færri en í júlí enda
var þá minna um vinnu. Þann mánuð voru
flestir fangarnir við jarðvegsvinnu, sumir við
múrverk, en nokkrir sendir til róðra í stuttan
tíma.14 í desember var yfirleitt lítið um vinnu.
Engu að síður virtust kvenfangar hafa nóg að
gera við að sinna heimilisstörfum og spuna-
vinnu.15 Því fer Björn með rangt mál og ætla
má að margir hafi ekki gert sér grein fyrir
hversu mikil og fjölbreytt fangavinnan var í
raun og veru.
Eins og fyrr hefur verið minnst á er vinnu-
skráningu mjög ábótavant allt til 1807. Vinna
var skráð 1785 og 1786, en einungis helming
Mynd 3.
Reykjavík eins og
hún kom skoska
aðalsmanninum
George Steuart
Mackenzie fyrir
sjónir 1810.
Tukthúsið er lengst
til hægri á myndinni.
Mynd 4.
Nesstofa við
Seltjörn.
37