Ný saga - 01.01.1997, Blaðsíða 7

og fékk hann nafnið Kommúnistaháskóli
þjóðarbrota vesturhlutans (Kommunist-
icheskii Universitet Narodnikh Menshinstv
Zapada, skammstafað KUNMZ).4
Þessir skólar störfuðu báðir fram á fjórða
áratuginn. Erlendir flokksmenn sem stund-
uðu þar nám um lengri eða skemmri tíma
skiptu þúsundum.5 Árið 1926 var stofnaður
einn skóli til viðbótar, Alþjóðlegi Lenínskól-
inn (Mezhdunarodnaia Leninskaia Shkola,
skammstafað MLS). Lenínskólinn var, ólíkt
Austur- og Vesturháskólunum, hreinn flokks-
skóli, það er að segja þar lærðu menn ein-
göngu marx-lenínisma og grundvallaratriði
kommúnismans í sögulegu og praktísku ljósi.6
Þótt hinir skólarnir væru nefndir háskólar
höfðu margir þeirra sem þar stunduðu nám
litla eða enga skólagöngu að baki og fengu
uppfræðslu í almennum námsgreinum auk
kommúnisma.7 Formlega var Lenínskólinn
rekinn af Alþjóðasambandi kommúnista, en
hinir skólarnir voru undir stjórn rússneska
Kommúnistaflokksins.
Metnaður skólanna fór minnkandi eftir því
sem á leið. Um miðjan þriðja áratuginn var
gert ráð fyrir að almennt nám í Austur- og
Vesturháskólunum tæki fjögur ár. Þetta var
einnig markmiðið þegar Lenínskólinn var
stofnaður. Fljótlega var námið stytt í þrjú ár
°g í byrjun fjórða áratugarins var það komið
niður í tvö ár. Auk almennra námsbrauta var
boðið upp á stuttar námsbrautir og þá oftast
miðaðar við níu mánuði.“
Hreinsanir í röðum erlendra kommúnista
settu mark sitt á skólana. Vorið 1937 var karl-
peningurinn úr Lenínskólanum sendur til
Spánar að berjast við Franco, þeir sem ekki
höfðu verið handteknir áður, og í lok áratug-
arins var búið að grisja kennara- og starfs-
mannalið skólanna svo mjög að þeir voru í
raun óstarfhæfir.9 Þar sem Sovétstjórnin varð
nú sífellt tregari til að hleypa útlendingum inn
í landið í stórum stíl var sjálfgert að leggja
skólana niður.
Eftir innrás Þjóðverja í Sovétríkin 1941
voru höfuðstöðvar Kominterns fluttar til
borgarinnar Ufa í Úralfjöllum. Þar var Lenín-
skólinn endurreistur í því skyni að þjálfa
kommúnista til að stjórna ríkjunum sem
mundu lenda á áhrifasvæði Sovétríkjanna að
stríðinu loknu.10
Hlutverk og áhrif flokksskólanna
Yfir flokksskólunum í Moskvu hvíldi mikil og
vaxandi leynd á meðan þeir störfuðu. Austur-
og Vesturháskólinn voru þó ekki formlega
leynilegir, en erlendum kommúnistum sem
stunduðu þar nám var engu að síður uppálagt
að halda því stranglega leyndu heima hjá sér
Mynd 2.
Fimm Islendingar
vonj við nám í
Moskvu veturinn
1931-32. Hér stilla
þeir sér upp ásamt
Einari Olgeirssyni
sem kominn var til
borgarinnar i þeim
erindagjöröum að
ganga frá inngöngu
hins nýstofnaða
Kommúnistaflokks
Islands í Komintern
og sækja um styrk
í kosningasjóð
flokksins. Frá vinstri
Eyjólfur Árnason,
Jens Figved,
Einar Olgeirsson,
Andrés Straumland,
Þóroddur Guð-
mundsson, Jafet
Ottósson.
Mynd 3.
Nikolai Búkharín.
5