Ný saga - 01.01.1997, Blaðsíða 14

Jón Ólafsson
Mynd 15.
Jens Figved.
Mynd 16.
Dýrleif Ámadóttir.
Mynd 17.
Hallgrímur
Hallgrímsson.
Þóroddur hæfa flokksdeild eða flokksfélagi
en ekki vinnustað. Og Eng og Nielsen bættu
við: „Þegar verið var að ræða þessi mál ráð-
lagði Stein okkur að lesa ályktanir VI. þings
Kominterns um vinnu af þessu tagi og þegar
hann ræddi við íbúana í þorpinu sagði hann
margsinnis að flokksfélagar væru asnar og
skildu ekkert.“45
Þóroddur skrifaði sjálfur skýrslu um dvöl-
ina og varði sig af krafti og úrslitin voru þau
að Norðurlandadeildin felldi salómonsdóm.
Þóroddur var gagnrýndur fyrir að gera ekki
nægilegan greinarmun á starfi kommúnista
með verkamönnum í Sovétríkjunum og í
kapítalísku ríki. Hann var einnig gagnrýndur
fyrir hvatvísi. í stað þess að láta skoðanir sín-
ar í ljós þegar í stað í viðkvæmum málum
hefði hann átt að skjóta þeim til flokksdeild-
arinnar í Murmansk og fara eftir úrskurði
hennar. Félagarnir voru gagnrýndir fyrir það
allir þrír að hafa starfað svo ólíkt að engu væri
líkara en að Kommúnistaflokkurinn hefði
tvær ólíkar línur. Norsku félagarnir tveir
fengu þó verri útreið en Þóroddur. Þeir voru
sagðir hafa hagað störfum sfnum „vélrænt“
og ekki brugðist við augljósum göllum á starfi
flokksdeildarinnar í Tsypnavolok. Til dæmis
hefði komið fyrir að flokksdeildarmenn færu
fram á kajann þegar bátar væru að koma inn
og hrópuðu ókvæðisorð áð fiskimönnunum,
hefðu í hótunum við þá og sökuðu þá um leti.
Á fundum félagsútgerðarinnar væru fundar-
gerðir færðar á rússnesku þó að langflestir
íbúanna væru norskumælandi. Einnig hefðu
Nielsen og Eng látið það viðgangast að skóla-
börnum væri refsað fyrir að tala norsku sín á
milli þó að skýrar reglur væru um að þau ættu
ekki bara rétt á að tala móðurmál sitt heldur
einnig á því að fá kennslu á norsku.46
Markmið flokksskólanna
Heimildirnar um sumarvinnu Þórodds Guð-
mundsonar 1931 gefa nokkra hugmynd um
hvernig staðið var að menntun flokksmanna í
Vesturháskólanum. Mikilvægt var að menn
hertust í baráttunni og skildu hvað það merkti
í raun að koma á sósíalisma. Þess vegna getur
maður lika getið sér þess til að margir þeirra
kommúnista sem stunduðu nám á flokksskól-
um í Sovétríkjunum hafi fengið nokkuð sann-
ferðuga mynd af því sem var að gerast í land-
inu. Sumir, eins og Andrés Straumland, höfðu
hugmyndir sínar eingöngu úr vandlega skipu-
lögðum kynnisferðum. Öðrum var treyst til
að taka með sínum hætti þátt í byltingu
Stalíns. Þóroddur og Eyjólfur voru í þeirra
hópi.
Saga Andrésar, Eyjólfs og Þórodds er saga
alþýðumannanna í flokksskólunum og þess
hvernig þeir voru undirbúnir undir kommún-
ískt flokksstarf. í tilfelli Andrésar er mikið
lagt upp úr skipulagðri kynningu á kjörum
sovéskra verkamanna sem hefur augljóst
áróðursyfirbragð. Það er ólíklegt að Andrés
og enskir og bandarískir skólafélagar hans
hafi séð nokkuð annað en það sem þeir áttu
að sjá: ánægðan en raunsæjan verkalýð í leik
og starfi. Heiðarlega og jákvætt þenkjandi
stuðningsmenn bolsévika meðal verkalýðsins.
Aðra sögu er að segja af Þóroddi. Með því
að eyða nokkrum mánuðum í fjarlægu fiski-
mannaþorpi á norðurslóðum, þar sem heima-
menn eru meira og minna andvígir stjórn-
völdum og sæta afarkostum flokksdeildarinn-
ar á staðnum sem bannar þeim meira að segja
að nota sitt eigið tungumál, hefur Þóroddur
fengið beina reynslu af dæmigerðum vanda
bolsévíka. Þessi reynsla hlýtur líka að hafa
gert honum skiljanlegt hve magnaðri and-
stöðu bolsévikar áttu að mæta í sínu víðlenda
ríki.
Skýrslur Þórodds og Eyjólfs sýna mjög ein-
læga trú á flokkinn og þjóðfélagsbreytingarn-
ar í Sovétríkjunum. Þeir félagar eru samt
gagnrýnir á margt og ekki verður annars vart
en að skýrslur þeirra séu fyllilega heiðarleg
tilraun til að meta eigin frammistöðu og gefa
góð ráð.
Þóroddur og Eyjólfur voru báðir til dauða-
dags traustir félagar í Kommúnistaflokknum
og þeim flokkum sem tóku við af honum.
Flokksstarf þeirra eftir að Moskvuvist lauk
var í raun til mikillar fyrirmyndar og í fullu
samræmi við það sem skólarnir ætluðust til af
útskrifuðum nemendum sínum: þeir áttu að
verða kjarninn í flokkunum, undirstaðan sem
hægt væri að reiða sig á.47
Tilgangurinn með Vesturháskólanum,
Austurháskólanum og - með ofurlítið öðrum