Ný saga - 01.01.1997, Blaðsíða 18

Þorgrímur Gestsson
Laugameshverfi verður til
Rýnt í gamlar Ijósmyndir
Tvær ljósmyndir, teknar með 30 eða
40 ára millibili af því sem nú heitir
Laugarneshverfi, segja okkur mikla
sögu ef við gefum okkur tíma til að rýna dálít-
ið í þær. Sú eldri (mynd 1) var tekin einhvern
tímann á árunum 1913 til 1920, í áttina til
heldur kuldalegrar Esju með vorsnjó í giljum
og klettabeltum. Ljósmyndarinn hefur líklega
staðið rétt vestan við Tungu, sem stóð allt
fram á síðustu ár við Laugaveg, ekki langt frá
þar sem Sjónvarpshúsið er nú.
Örlítið hægra megin við miðja myndina ber
gamla Laugarnesbæinn í Sundin. Hann var
reistur árið 1885, sama ár og Reykjavíkur-
bær keypti jörðina. Eegar myndin var tekin
bjuggu þar annaðhvort Þórður Þórðarson og
Ingunn Einarsdóttir eða Þorgrímur Jónsson
söðlasmiður og kona hans, Ingibjörg Þóra
Kristjánsdóttir, allt eftir því hvort ljósmyndar-
inn var á ferð fyrir eða eftir 1915. Meðal
barna Þorgríms og Ingibjargar voru Ólafur
hæstaréttarlögmaður, einn af stofnendum
Tónlistarfélagsins og Tónlistarskólans, og
Gestur, myndlistarmaður, kennari og fyrrum
útvarpsmaður og skemmtikraftur.
Heimildir eru til um búsetu í Laugarnesi
frá því skömmu eftir landnám og kirkju frá
því um 1200. Hún stóð lítið eitt til hægri við
bæjarhúsið.
Lengst til vinstri blasir við holdsveikraspít-
alinn í Laugarnesi, sem danskir Oddfellowar
reistu árið 1897 og gáfu íslensku þjóðinni. Ear
ólst upp, meðal margra annarra, Jónas Haralz
hagfræðingur, fyrrum bankastjóri og starfs-
maður Alþjóðabankans. Hann er sonur séra
Haralds Níelssonar prófessors og spítala-
prests og frú Aðalbjargar Sigurðardóttur
kvenréttindakonu. Breski herinn tók spítal-
ann til sinna þarfa á stríðsárunum, en hann
brann til kaldra kola árið 1943.
Lengst til hægri er hús Norðmannsins Em-
ils Rokstads, tengdasonar Ingunnar í Laugar-
nesi af fyrra hjónabandi. Kona Rokstads hét
Jóhanna Ingunn Jónína, en faðir hennar var
Friðrik, kallaður snikkari, og bjó til dauða-
dags með Ingunni konu sinni á Eyrarbakka.
Rokstad flutti húsið tilsniðið frá heimalandi
sínu, reisti það árið 1912 og kallaði Bjarma-
land.
Húsaþyrpingin á miðri myndinni tilheyrði
fiskverkunarstöðvunum tveimur á Kirkju-
sandi, íslandsfélaginu og Th. Thorsteinsson,
sem voru reistar rétt fyrir og skömmu eftir
aldamót. Þar skín mjallhvítur saltfiskur á
þurrkreitunum í glampandi sólskini og norð-
anátt. Ekki ber á öðru en að töluvert hafi ver-
ið komið í stakka þegar ljósmyndarinn var á
ferð, enda langt liðið á dag, af því að dæma
hvernig ljós og skuggar standa á húsunum.
Ef vel er að gáð sést Laugarnesvegur liggja
þvert yfir myndina í forgrunni hennar. Hann
var nefndur Spítalavegur í upphafi því hann
var lagður árið 1897 vegna holdsveikraspítal-
ans og lá frá Laugavegi nálægt Hátúni 12.
Beint fyrir neðan Kirkjuból hverfur vegurinn
ofan að Fúlalæk þar sem hann hafði grafið sig
eina tvo metra niður, liggur þar yfir brú en
beygir síðan krappt til vinstri rétt við Bjarma-
land. Þar beygir Laugarnesvegur aflur til
vinstri yfir brú á Laugalæk, sem féll til sjávar
milli Ytri- og Innri-Kirkjusands, síðan með-
fram húsaröð Islandsfélagsins, sem er á miðri
myndinni. Þar stendur háreist þurrkhúsið
næst okkur, nýlegt þegar myndin var tekin, en
síðan hin húsin, lágreistari, í beinni röð til
norðvesturs: vaskhúsið og verbúðin. Saltskúr,
þar sem einnig var eldhús, var við norðurenda
verbúðarinnar, en handan hans tók við spít-
alatúnið. Verbúðin og saltskúrinn eru hið
eina sem stendur enn í dag af þessum bygg-
16